Caz tarihi bir kayıp sayfanın daha bulunmasından mutlu. Yeni haber cazkolikleri mutlu edecek türden

Biri dışında hiçbiri hayatta olmayan dörtlü; İsimleri büyük harflerle yazılması gereken ustalar - McCoy Tyner, Joe Henderson, Henry Grimes ve Jack deJohnette.

Caz tarihinin dört önemli ismini buluşturan bir canlı klüp kaydı Blue Note tarafından ilk kez yayınlandı.

1966 yılında New York'un bir dönem dikkatleri üzerine çeken, belki uğursuz, belki gizemli anılan klübü Sluggs'da gerçekleşen kaydın kasedi Jack DeJohnette'in arşivinde bulundu.

Caz tarihi üzerine dedektifvari çalışmalarıyla dikkat çeken Zev Feldman ile Jack DeJohnette ve karısı Lydia'nın ortak çabasıyla hayata geçen albüm "Forces of Nature: Live at Sluggs'" adını taşıyor.

1966 yılında bir dönem adından çok söz ettiren dönemin kült caz klübü Sluggs da kaydedilen kaset canlı bir kayıt. Bu arada, Sluggs'ın ilginç hikâyesini aşağıda kısaca naklettik.

Caz tarihine meraklı olanların tanıdığı dönemin ünlü ses mühendisi Orville O'Brien tarafından kaydedilen kaset 60 yıldır DeJohnette'in arşivinde bir kenarda kalmış.

Zelman'ın titiz araştırmacılığı ve kasetin sahipleri DeJohnette'lerin ferasetiyle kasette saklı kalan kayıt LP ve CD olarak basıldı, dijital platformlarda bugün itibariyle yayınlandı.

Satışa sunulan baskıların beraberinde Amerikan caz tarihinin önemli fotoğrafçıları Francis Wollf, Raymond Ross ve Robert Polillo'un fotoğraflarıyla süslü bir kitapçık Nate Chinen'in yazısı yanında Jason Moran, Joe Lovano, Joshua redman, Christian McBride, Nasheet Waits ve Terri Lyne Carrington gibi günümüzün önde gelen isimlerinin röportaj ve açıklamalarına da yer verilmiş.

Albert Ayler Quintet Slugs klüp önünde

Slugs klübün kısa tarihi:

Manhattan'ın East Village bölgesinde yer aldığı belirtilen Sluggs isimli klüp 1960'ların ortasından 72'ye kadar caz klübü olarak işletilmiş.

New York şehri son döneme kadar, yani ikibinlere diyelim, genellikle bakımsız, pis bir şehirdi, eski yıllar daha kötü imiş, Slugs'ın olduğu semt o dönem şehrin gözden ırak bölgesi kabul ediliyordu, son yıllarda talihi değişti. Slugs'ın mekânı önce Ukrayna restoranı olarak işletilmiş, daha sonra uyuşturucu satıcılarının buluştuğu bir bar olmuş. 1964 yılında Robert Schoenholt ve Jerry Schultz isimli iki kişi burayı klübe dönüştürmüş. İsmini Slugs olarak koymalarının ilginç hikâyesi var, edebiyatla ilgili. Slugs malum sümüklüböcek demek. George Gurdjieff'in Beelzebub's Tales to His Grandson kitabında bahsi geçen "üç merkezli varlıklar" ve "karasal üç beyinli varlıklar"a gönderme imiş. Bu bilgiler Wikipedia da mevcut.

60'ların ortalarından itibaren caz klübü olarak faaliyete geçen Slugs'da başta Sun Ra olmak üzere Sonny Rollins, Albert Ayler, Ornette Coleman gibi cazın daha 'free' tavırlı isimleri çalmış. Klübü uğursuz kılan hikâye ise ünlü trompetçi Lee Morgan'ın karısı Helen tarafından 1972 yılında burada vurularak öldürülmesi. Hem bu cinayet, hem semtin giderek kötüleşmesi, uyuşturucunun sokakları istila etmesi vs derken (1970'ler ve 80'ler daha da kötüydü) iki sahibinden birinin işi bırakmak istemesiyle klüp 1972 yılında kapanmış.

Ama bu albüm üzerinden Slugs klübü caz tarihine bir hatıra bırakmış oldu.

Kaydın sesi, dönemin şartları, klübün akustik imkânları, kasede kaydedimiş olması, kasedin onlarca yıl beklemesi filan derken ses yine de iyi tınlıyor denebilir. Plağı alanlar iyi bir sistemde daha iyi duyabilir.

Albüm, Joe Henderson bestesi ve 1965 tarihli albümüne adını verdiği "In'n Out" ile başlıyor. Oldukça uzun versiyon, tam 26 dakika süren perfromans halbuki parçanın orijinali 10 dakika. Tipik bir 'free bop' icra. Saksofon ile piyanoyu ayrı hoparlörlerde dinleseniz farklı müzik gibi gelebilir, çok ilginç karma olmuş. Uzun olsa da dönemin ve cazın anakronik ruhunu güzel aktaran bir kayıt ama bilhassa McCoy Tyner'ın piyanolu kısımları daha da dikkatle dinlenmeli. İyi ki caz tarihine kazandırılmış bu ilginç kayıp kaset.

Bir de tabi şu noktanın altını çizmeden geçmiyim. 26 dakika uzun dedim ama (Takin' Off daha uzun, 28 dakika), bu uzun çalma meselesi aslında cazın ve dönemin ne kadar değiştiğiyle de ilgili. Altmışlar her bakımdan 'free' idi. Bugün bu kadar uzun icraları klüplerde bile pek bulamazsınız. Konsantrasyon ve sektörün bileşenlerinin ortak tahammülsüzlüğü gibi nedenlerle bizzat müzisyenler bile bu kadar uzun çalmak ister mi şüpheli, kimsenin o kadar zamanı yok artık, az bulunur böyle anlar, bu bakımdan kıymetini bilmeli.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 22 Kasım 2024, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN