"Uproot"; (Greek refugee songs from Asia Minor)

Osmanlı döneminde İzmir ve İstanbul gibi modern liman şehirleri Türkler, Rumlar, Ermeniler, Araplar, Romanlar, Yahudiler ile Avrupa, Afrika ve Asya'dan gelen insanları buluşturan, zengin müzikal gelenekleriyle uluslararası birer kültür ve ticaret merkeziydi.

Napoliten şarkıları, valsler, Osmanlı müziği ve bilhassa Café Aman geleneği İstanbul mekânlarının müzikal dokusunu oluşturuyordu. Bu kozmopolit ortamdan çıkarak dönemin meyhanelerinde dinlenen ve Smyrna (İzmir) anlamına gelen smyrneika (İzmir Rumcası) (*) adı verilen bir tarz ortaya çıkmıştı.

Osmanlı'nın çöküşü, İstanbul ve İzmir'in işgalinin ardından Atatürk'ün başlattığı Mlili Mücadele ve Kurtuluş Savaşı ile 1923 yılında Cumhuriyetin kurulmasıyla  varılan Lozan Barış Antlaşması sonrası iki ülkenin mecburi tehcir kararının ardından karşılıklı büyük kitlesel göçler yaşandı (**).

"Uproot" albümü 21 Haziranda yayınlanacak

Kombos Collective'in lideri Ellie Falaris Ganelin albüm notlarında; "Atalarım o dönem İzmir'de yaşıyordu ve kaçmayı başarmıştı. Geride kalan tek varlıkları, ailemin bugüne kadar hâlâ değer verdiği kutsal ikonalarıydı. Onların hayatta kalma hikâyeleri "Uproot" isimli bu albümün arkasındaki güçtür. Şarkıları düzenleme sürecinde büyük büyükannem ve büyükbabamın muhtemelen bu şarkıları bildiğini fark ettiğimde o kadar etkilendim ki. Bu müzik beni atalarıma ve onların yerlerinden edilmelerinden önce yaşadıkları zengin yaşamlarına bağladı" diyordu.

Rembetiko, 19. yüzyıl Yunanistan'ında ortaya çıkan bir müzik tarzıdır. Acıyı yansıtan kentleşmiş bir halk geleneği ve yeraltı dünyasının kırgınlığı, dışlanmış insanları, toplumun kenarında kalanları anlatır. Anadolu'dan Yunanistan'a gitmek zorunda kalan mülteciler gittikleri Yunanistan'da ne Yunanlı olabildiler, ne de doğdukları topraklarda barınabildiler. 20. yüzyılın Birinci Dünya Savaşı öncesi döneminde dünyanın genelinde pek çok coğrafyada yaşanan bu acılı yer değiştirme, göçmen ve mübadele hikâyeleri kendi şarkılı, danslı, türkülü alt kültürlerini yarattı. Şarkılarında geldikleri İstanbul, İzmir gibi doğdukları şehirlere özlemlerini dile getirirken yerleşemedikleri yeni şehirlerine kırgınlık ve kaderlerine olan kızgınlıklarını anlattılar. 1980'lerin ortasında Yunan sinema yönetmeni Costas Ferris'in çektiği film "Rembetiko" Türkiye'de vizyona girince büyük yankı uyandırdı ve o zamana kadar unutulmaya yatırılmış kolektif hatıralar canlanmaya başladı. Hem çalan müzikler bizimdi, hem çekilen acılar ortaktı. Zeibekiko (zeybek) gibi dans gelenekleri ve türün ortak unsurları olan tsifteteli'nin (çiftetelli) kökeni Anadolu idi. "Uproot" albümü Yunanların Küçük Asya dediği geleneksel smyrneika şarkılarının karışımını içeren yeni bir çalışma. Yunanistan ana karasından rembetiko melodileri.

Kombos Kolektifi'nin direktörü Ellie Falaris Ganelin 'bu şarkıların mutluluklara açılan kapılar olmasını umuyorum, dünyanın bir ucundan gelen mültecilerin acıları yankılanıyor' diyor.

Albüm: Uproot (Greek refugee songs from Asia Minor)
Müzisyen: Kombos Collective
Çalanlar:
Vokal: Katerina Clambaneva
Flüt: Ellie Falaris Ganelin
Klarnet: Emma Selmon
Piyano: Mary-Victoria Voutsas
Konuk Sanatçılar:
Kanun: Anastasis Sarakatsanos
Çello: Wesley Hornpetrie
Perküsyon: Anders Eliasson
Mandolin: Costas Dafnis

(*) İzmir Rumcası ve İzmir ekolü müzisyenler, akademisyenler ve plâk yapımcıları tarafından oluşturulan rebetiko ekollerinden biridir. Bir diğer ekol Pire ekolüdür. Türk halk müziği, Sefarad müziği, Klasik Türk müziği, Kanto, Yunan Halk Müziği karması bir müziktir. (Kaynak Wikipedia)

(**) Ganelin'in ataları İzmir'den göç ederek büyük sıkıntılar yaşamışlar evet ama bu işin bir de bizim tarafı var, Feridun Ertaşkan olarak ben de bir mübadele torunuyum. Anneannemin geniş ailesi Selanik'e bağlı Serez'deki çiftliklerinde yaşayan insanlardı, ailenin erkekleri öldü ya da öldürüldü ama anneannem, halaları ve kızkardeşleri binbir güçlük içinde İzmir'e gelebildi. O geniş aile Bergama'dan gönderilen bir Rum ailenin iki katlı evine sığarak yaşamak zorunda kaldı. Mübadele iki tarafta derin yaralar açtı. O eski Rum evi Bergama kalesinin eteğindeki eski mahallede artık bir virane, ama içinde, oradan göç etmek zorunda kalan Rum ailenin acısı ile o eve göç etmek zorunda bırakılan Türk ailenin acısı peşisıra yaşandı. Ailemin büyükleri evin taş duvarları arasına nasılsa bir gün döneriz diye sakladıkları Rum ailenin eşyalarını müzeye emanet etmişti. Herhalde o eşyalar da, Serez'deki eşyalarımız da acı dolu mübadele bulutunun içinde kayboldu gitti. Bu sebeple, Egenin her iki yakasında benim gibiler için bu şarkıların ayrı anlamı var.

Kombos Collective hakkında:

Kombos Collective (eski adıyla Greek Chamber Music Project), geleneksel Yunan müziğinden ilham alan bir topluluktur ve Yunanistan ve diasporasından çıkan zengin müzik repertuvarına ışık tutmaya çalışmaktadır. Topluluk ayrıca Yunan direniş müziği üzerine uzmandır: Mikis Theodorakis'e Övgü (2024), Uproot: Music from Asia Minor (2023), ilk robot efsanesinden esinlenen Talos Dreams'in siparişi (2021-2022), Homeros'la Konuşmalar'da İlyada hakkında derin kişisel şarkılar (2020); ve Yunanistan Yahudilerini Hatırlamak (2019) adlı çalışmalar yayınlamıştır.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 28 Nisan 2024, Pazar

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN