Vokaliz tekniğinin babası John Hendricks 87 yaşında olmasına rağmen hâlâ sahne alıyor.

Kendisi için caza ’vokaliz tekniğini yerleştiren adam’ denilen, Leonard Feather’ın ’Cazın saray şairi’, Time’ın ’Cazın James Joyce’u’ diye tarif ettiği Jon Hendricks bugün 87 yaşında olmasına karşın bu hafta sonu ünlü caz kulübü Smoke’ta sahne alacak. Jon Hendricks ’vokaliz tekniğini caza yerleştiren adam’ olarak tanınsa da, o aynı zamanda yaşayan en önemli caz vokalistlerinden biridir.

1921 yılında Ohio, Newark’ta doğan Jon Hendricks 14 kardeşten biri olarak dünyaya geldi. Ergenlik yıllarında ilkin davulla ilgilenen Jon, radyoda düzenli dinlediği büyük müzisyen Art Tatum’a olan hayranlığı nedeniyle piyano çalmayı istedi. 2. Dünya savaşını orduda görevli olarak geçiren Hendricks, savaş sonrasında Toledo Üniversitesi’n de hukuk okurken Charlie Parker’ın kendisini çağırması üzerine 2 yıllık eğitimini durdurup, New York’a gidip neler yapabileceğine bakındıktan sonra taşınmaya karar verdi ve şarkıcılık kariyerine başladı. 1957 yılında arkadaşları Dave Lambert ve Annie Ross ile efsanevi Lambert, Hendricks and Ross vokal tirosunu kurdular. Zaten ’vocalese’ tekniğini de ilk kez kendi albümlerinde uyguladılar ve büyük başarı elde ettiler. Jon Hendricks grubun söz yazarı ve tekniğin uygulayıcısıydı. Zamanla ’Dünyadaki 1 numaralı vokal gurubu" olarak anılan trio Melody Maker dergisinin listelerinde 5 yıl boyunca yerini hep korudu. Bu tarihten 6 yıl sonra ise trio, solo kariyerlerine yoğunlaşmak için dağıldı fakat yayınlamış oldukları albümler kısaca "LH&R" olarak tanınan grubun popülaritesini hiç azaltmadı. Günümüzde dahi Bobby McFerrin, Manhattan Transfer, Al Jarreau gibi sayısız müzisyen onların muhteşem arşivlerinden faydalanmayı sürdürüyorlar.

2000 yılında memleketi olan Toledo Üniversitesi’ne geri dönen Hendricks caz üzerine seçkin bir öğretim üyesi, profesör olarak dersler vermeye başladı. Üniversitede adını "Jon Hendricks Vocalstra at the University of Toledo" isimli grubunu kuran büyük müzisyen ünlü klasik besteci Rimsky Korsakov’un Şehrazat’ını ’vokaliz’ tekniğiyle 2003’de grubuyla yorumladı.

Altta okuyacağınız Vocalese tekniğini anlatan yazı ile konu hakkında daha ayrıntılı bilgiye sahip olabilirsiniz.

VOCALESE NEDİR?

Vocalese (ya da bizdeki söylenişiyle Vokaliz) enstrümental olarak yazılmış orkestral caz parçalarına sonradan sözlerin yerleştirilmesi işlemine denir. Bu sözcüğü icad eden (ya da tanımlayan diyelim) ilk kişi cazın en tanınmış eleştirmen ve yazarlarından Leonard Feather’dır ki kendisi bu kavramı ilk kez Lambert, Hendricks & Ross’un “Sing A Song of Basie” isimli albümünde kullanmıştır. Bu albümde ilk kez Count Basie Orkestrası’nın bütün nefeslileri çıkarılarak yerine Jon Hendricks’in sözleri albümün 3 şarkıcısı tarafından söylenerek uygulanmıştır. Jon Hendricks bunu ilk kez ve doğru dürüst, özenerek, başarıyla uygulayabilmiş ilk kişi olması nedeniyle de daha sonra “Father of Vocalese” (Vokaliz’in babası) olarak anılagelmiştir hep.

Bu terim pek çok yorumcu tarafından “orkestral” ifadesini yorumlarında kullanmayarak hep karıştırılagelmiştir. Bu yorumcular ilk dönemlerin Eddie Jefferson ve King Pleasure’ın bir ‘solo’ enstrümanının yerine ‘tek’ şarkıcı tarafından söylenen sözlerle, Hendricks & Lambert’in çoklu müzikal katmandan oluşan kısımların içine eklemlenmesi işlemini karıştırmışlardır hep. Bu işlemin ne kadar zor uygulanan bir yöntem olduğunu iyi bilen mesela Kurt Elling gibi biri Jon Hendricks için “Jon seçkin bir sanatçı ve vokaliz tekniğinin büyükbabasıdır” diyerek ona olan hayranlığını belirtmiştir.

Her ne tanımlama içerisinde kullanıyor olursanız olun şunu belirtmek lazım ki Vokaliz tekniği anlamsız sözcüklerin kullanıldığı ‘scat’ tekniği gibi değildir. Scat anlamı olmayan kelimeler kullanılarak şarkı söyleme tekniğidir. (Cazkolik.com notu: Bunu şöyle açıklayabiliriz, pek çok şarkıcının dubap dubap dib bap, bap bibap dubap filan gibi anlamı olmayan kelimeler kullanarak söyleme şekli.) Vokaliz, parçayı önceden yeniden aranje ederek anlamlı cümleler, sözlerle söyleme şeklidir.

Vokaliz tarzı sözlerin içeriğinde de iki baskın tavır vardır. Biri bildiğimiz normal bir şarkı sözü hali, yani bir hikaye anlatma şekli, diğeri ise tribute denilen övgü, hürmet tarzıdır. Bunlardan sonuncusu tabii ki daha açık, anlaşılır olanıdır. Genellikle bir müzisyene, mesela Eddie Jefferson’ın sözlerinde Coleman Hawkins’in “Body and Soul”unu söylerken “Bilmiyor musunuz, kendisi saksafonların kralıdır” gibi ya da Jon Hendricks’in yaptığı gibi “Cllifford (Brown)’ı hatırlıyorum” demesi gibi...

Bir başka trend’de hikayeyi solo çalış üzerine anlatma şeklidir. Sözgelimi, Kurt Elling’in “The clouds are heavy, you dig?”i ünlü Alman şair Rainer Maria Rilke’nin “How the thimble came to be God” sözlerini Paul Desmond solosu ile adapte etmesi gibi. Kurt Elling’in 2005 yılında çıkan bir Fred Hersch albümünde de Amerikalı şair Walt Whitman’ın sözlerini Hersch’ün piyano solosuyla okumasını da bu örneklere ekleyebiliriz.

(Cazkolik`in test yayını dönemi yazılarındandır.)

Cazkolik.com / 9 Aralık 2008, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN