Afro/Karayip kökenli Ska müziğin, günümüzün nefret karşıtı müziğine dönüşümünün yolculuğu

Jamaika dünyaya müzik ihraç eden küçük bir ada ülkesi. Hep bir ağızdan Bob Marley dendiğini duyar gibiyiz ama çok daha fazlası var.

Küba'nın güneyinde, Haiti ve Porto Riko'nun batısında, Meksika körfezinin Karayip denizi ile birleştiği yerin ada ülkesi. Ama mesela, Jamaikalılar Kübalı sanatçılar kadar havalı olamadılar.

Jamaika, Reggae gibi Ska müziğini de ihraç etmiş ülkedir. Zekice üretilmiş hormonsuz bir formüle sahipti; Rock'n Roll RB ve bir miktar da caz, hatta, folk etkili mento kökenli bir caz da denebilir. Mento, Karayip/Afrika karışımı ritmlerle örülü ritmik bir halk müziği idi ve Ska'nın temelindeki ritmin bu müziğe dayandığını biliyoruz. Ska müziği doksanlardan sonra bizde de ses getirmeye başladıysa da burada yapılan müzikler ne kadar ciddiye alınabilir emin değiliz.

Bu müziğin geçmişi yetmiş yılı aşan sürece sahip. Her zaman yeni soundlar arayan popüler müzik endüstrisinin böyle saf bir ritmi farketmemesi imkansızdı. Nitekim, 1960'lara geri dönersek, dönemin Millie isimli genç kızın söylediği "My Boy Lollipop" gibi az sayıda parça hemen dikkat çekti ve hatta The Beatles'ın 1968 "Ob-La-Di, Ob-La-Da" şarkısı Ska etkili bir müzik olarak düşünüldü ki Lennon'ın bu düşünceyi doğrulayan bir röportaj verdiği de biliniyor. Zaten niye etkilemesin ki? Popüler müziklerin başlıca işi ilham adı altında böyle şeyler yapmak değil mi. Hatta, en başta, sonradan Reggae ile ünlü olan grupların da çoğu ilk olarak Ska müziği yapmaya başladı. Elbette Reggae de benzer köklere yaslanması nedeniyle zamanla daha baskın bir türe dönüşüp Marley gibi bir star da çıkarınca uluslararası müzik endüstrisinin başat tarzı olmayı başardı.

İyimser bir müziktir Ska

Böyle bir ritmle başka şey olması zor. Ritmi "one and two and three and four" olarak formüle edildi. Burada vurgunun "and" üzerinde olmasına dikkat. Kısa zamanda bu formül sabit hale geldi ve Reggae ile karışması da önlendi.

Ama biliyor musunuz, Ska'nın Jamaika'dan sonra -hatta belki daha fazla- yaratıcı olduğu ülke Jamaika'dan yoğun göç alan İngiltere oldu. İkisi de ada ülkesi. Ama biri dünyanın en gelişmiş ülkelerinden, diğeri yoksul .

Muhtemelen İngiliz müzisyenler olmasaydı Ska müziği dünyada bu kadar popüler olamazdı. 1970'lerden doksanların ortalarına kadar İngiliz müzik sektöründe yoğun bir Ska rüzgarı yaşandı. Bu rüzgar, 2 Tone Records, Ska-Tune Network, Bad Time Records gibi firmaların çevresinde eserek büyüdü, gelişti.

Elbette İngilizler Jamaika'lıların yaptığı gibi bir Ska yapmadı, onların doğasına da uymazdı. The Specials, Madness, The Selecter, The Beat, Bad Manners ve The Bodysnatchers gibi gruplar 60'ların ska klasikleri yanında kendi materyallerini Punk etkili bir müziğe dönüştürdü. Ama özünde multi kültürel, ırkçılığa karşı mesajlar veren bir müzik ortaya çıktı. 1980'lerin Margaret Thatcher İngiliz sağ siyaseti döneminde bu mesajlar daha da öne çıktı, genç müzik dinleyicisi yoğun olarak sahiplendi.

İlginçtir, Ska müziği ABD'de İngiltere'deki kadar rağbet görmedi. Belki Thatcher'ın kankası Reagan'ın ülkesinde bu kadar ırkçılık karşıtı bir müzik yeterince dinleyici toplamadı denebilir mi?

Her ne kadar 1990'larda Amerikan ana akım sahnesinde Rancid, The Mighty Mighty Bosstones, No Doubt, Sublime, Reel Big Fish, Less Than Jake gibi topluluklar görünse de radyolar bu müziklere yeterince yer vermiyordu.

Ska'nın dünya üzerindeki yolculuğu İngilizlerin etkisiyle ABD'den sonra Avrupa, Japonya, Avustralya gibi ülkeleri gezip üçüncü dalga etkisi yarattıysa da yeni milenyumda adeta unutuldu. 2010'larda kısmen yaşlanmış ilk nesil dinleyicinin hatırına ataklar yapsa da hiç bir zaman eski günlerine ulaşmadı.

Ska'nın kökenlerindeki anti-faşist duygu hiç değişmedi

Ama Ska müziği kökenindeki anti faşist özü hiç terketmedi. 1998 yılında gerçekleşen Ska Against Racism turnesine katılan toplulukların müzikleri 2020 yılında albüm olarak yayınlandı. Bu kez, aradan geçen otuz küsur yılın ardından verilen mesajlara homofobik, transfobik, cinsiyetçilik ve nefret karşıtı gibi yeni güçlü mesajlar da eklenmişti. Trump'ın başkan olması da mesajları öne çıkardı. Ska bir müzik türü olmaktan öte, doğası gereği kulağa hoş gelen iyimser bir müzik olduğu için 'mesajların müziği olma' gibi yeni bir yaklaşıma sahip oldu.

Elbette bizler burada Türkiye'de bunu pek farketmedi isek de dünyada son dönem böyle yoğun bir dalga yaşandı.

Bu son dalganın etkisini düşünen Brooklyn Vegan dergisinin yazar kadrosu bu müziğin altmış yılı aşan geçmişine yönelik kapsamlı bir albüm listesi hazırladı. Biz de, çoğu dijital platformlarda bulunabilen bu listeden seçtiklerimizi aşağıda yayınlıyoruz.

Kaynak:
- "64 Essential Ska Albums from 1964 to Present" - Brooklyn Vegan dergisi, 9 Ağustos 2021

Cazkolik.com / 10 Ağustos 2021, Salı

- The Maytals - Never Grow Old (1964)
- Prince Buster - Fly Flying Ska (1964)
- Justin Hinds The Dominoes - Carry Go Bring Come: The Anthology '64-'74
- Dandy Livingstone - The Best of Dandy Livingstone (1964-1970s/2017)
- The Wailers - The Wailing Wailers (1965)
- Laurel Aitken - Ska With Laurel (1965)
- Desmond Dekker The Aces - 007 Shanty Town (1967)
- The Pioneers - Long Shot (1969)
- Derrick Morgan - Moon Hop (1970)
- Various Artists - The Harder They Come OST (1972)
- The Specials - The Specials (1979)
- Madness - One Step Beyond… (1979)
- The Selecter - Too Much Pressure (1980)
- The (English) Beat - I Just Can’t Stop It (1980)
- Bad Manners - Gosh it’s… (1981)
- The Uptones - Get Out Of My Way: The Early Recordings (1982-1984/2020)
- The Untouchables - Live and Let Dance (1984)
- Fishbone - Fishbone (1985)
- The Toasters - Skaboom! (1987)
- Culture Shock - Onwards and Upwards (1988)
- Operation Ivy - Energy (1989)
- Let's Go Bowling - Music To Bowl By (1991)
- The Scofflaws - The Scofflaws (1991)
- Bim Skala Bim - Bones (1991)
- The Mighty Mighty Bosstones - Don't Know How to Party (1993)
- Mustard Plug - Big Daddy Multitude (1993)
- Los Fabulosos Cadillacs - Vasos Vacios (1993)
- Dance Hall Crashers - The Old Record (1993)
- Skankin' Pickle - Sing Along With Skankin' Pickle (1994)
- Voodoo Glow Skulls - Firme (1995)
- The Suicide Machines - Destruction by Definition (1996)
- Less Than Jake - Losing Streak (1996)
- The Chinkees - Are Coming (1998)
- Rancid - Life Won't Wait (1998)
- Against All Authority - All Fall Down (1998)
- Tokyo Ska Paradise Orchestra – Walkin' (2012)
- Russkaja - Energia! (2013)
- The Interrupters - Fight the Good Fight (2018)
- Kill Lincoln - Can't Complain (2020)
- Bad Operation - Bad Operation (2020)

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN