Bill Evans

William John Evans, ya da bilinen adıyla Bill Evans Oscar Peterson`dan sonra haftanın "tüm zamanların en iyi caz piyanistlerinden biri" kategorisine giren ikinci sanatçı, ve belki de 2. Dünya Savaşı sonrası caz piyanistleri üzerinde en derin etkiyi bırakan isim. Empresyonist armoni kullanımı, geleneksel caz repertuvarına getirdiği yaratıcı yorum, blok akorları ve ritmden bağımsız "şarkı söyleyen" melodik cümleleriyle bugün bile caz piyanistleri üzerinde etkisini sürdüren Evans, döneminin birçok caz müzisyeninin aksine jazz fusion veya free jazz gibi yeni akımları hiçbir zaman benimsemedi. Debussy ve Ravel`den etkilenerek caza yeni, içe dönük ve lirik bir Avrupa klasik müzik duyarlılığı kazandıran Evans Herbie Hancock, Keith Jarrett, Chick Corea, Brad Mehldau gibi günümüz piyano devlerinin üzerinde silinmez izler bıraktı.

16 Ağustos 1929`da Plainfield, New Jersey`de Ukrayna kökenli bir anne ve Galler kökenli bir babadan dünyaya gelen Evans, 6 yaşında müzik eğitimi almaya başladı. Klasik piyano eğitiminin yanısıra keman ve flüt çalmayı da öğrenen Evans, 12 yaşında lise grubunda çalmaya başladı. 1950 yılında piyano performansı ve eğitmenlik derecesiyle Southeastern Louisiana College`den mezun oldu ve aynı yıl basta Connie Atkinson ve davulda Frank Robell`den oluşan ilk trio`sunu kurarak New Jersey kulüplerinde çalmaya başladı. Askerlik görevini 3 yılda tamamladıktan sonra gitarist Mundell Lowe`un teşvikiyle ve cebinde 75 dolar parayla New York`a gitti. Burada bir yandan Mannes College of Music`te bestecilik eğitimi aldı (George Russell ve onun modal caz teorileriyle tanışması bu döneme rastlar), bir yandan da Mundell Lowe, Red Mitchell, Tony Scott ve Charles Mingus gibi isimlerle çalıştı. İlk önemli albüm kaydını 1956 yılında George Russell`in "Jazz Workshop" plağında çalarak gerçekleştirdi ve özellikle "Concerto For Billy The Kid" parçasındaki yorumuyla birçok müzisyen ve dinleyicinin dikkatini çekti. Aynı yıl Riverside plak şirketiyle anlaşarak basta Teddy Kotick ve davulda Paul Motian`dan oluşan trio`suyla "New Jazz Conceptions" albümünü kaydetti, ki en sevilen bestelerinden biri olan "Waltz for Debby" ilk kez bu albümde yer almaktaydı. Orijinal piyano sound`u ve akıcı fikirleriyle New York caz sahnesinde giderek daha fazla dikkat çekmeye başlayan Bill Evans, 1958 yılında Miles Davis`ten grubuna katılması yolunda bir teklif aldı. John Coltrane, Cannonball Adderley, Paul Chambers ve Philly Joe Jones`tan oluşan gruba Nisan 1958`de dahil olan Evans, grubun özellikle siyahi dinleyici kitlesi tarafından karizmatik Red Garland`ın yerini aldığı için pek de hoş karşılanmadı. Hassas bir karaktere sahip olan sanatçı aslında gruba pek uymuyordu; Miles sürekli kendisine takılıyor, Coltrane gibi bazı grup elemanları da beyaz bir müzisyenin mevcudiyetinden rahatsızlık duyuyorlardı. Ancak Evans`ın katılımıyla birlikte grubun yeni ve daha yumuşak bir tarza büründüğü de gerçekti. Adderley`nin dediği gibi, "Bill`i kullanmaya başladıktan sonra Miles stilini sertten daha yumuşak bir yaklaşıma doğru çevirdi." 8 ay süren bu birlikteliğin şüphesiz en verimli ürünü, caz tarihinin en çok satan albümü ünvanını taşıyan ve çığır açan "Kind of Blue" oldu. Evans sadece piyano performansıyla değil, aynı zamanda atmosfer, yapı ve modal emprovizasyon konularındaki fikirleriyle de albüme büyük katkı sağladı, hatta birkaç bestenin oluşumunda da pay sahibi oldu. Mesela albümde "Blue in Green" parçasının Miles`a ait olduğu belirtilmiş olmasına rağmen Evans bunu Miles`ın önerdiği iki akordan yola çıkarak tamamıyle kendisinin bestelediğini iddia etmiştir. Miles Davis`le birlikteliği sonucunda şöhreti iyice pekişen Bill Evans, 1959 yılında Scott LaFaro ve Paul Motian`dan oluşan en yenilikçi trio`sunu kurdu. Üçlü telepatik trialoglara dayanan müthiş bir etkileşim içerisinde çalan bu grup, Evans`ı da bir yıldız mertebesine yükseltti. Ancak ne yazık ki grubun hayret verici genç basçısı Scott LaFaro`nun kilometre taşı niteliğindeki canlı albümlerini ("Sunday at the Village Vanguard" ve "Waltz for Debby" - Haziran 1961) kaydettikleri Village Vanguard kulübündeki performanslarından 10 gün sonra bir trafik kazasında can vermesi hem büyük potansiyel taşıyan bu üçlüyü kısa ömürlü kıldı, hem de Evans`ın perişan olarak neredeyse 1 yıl boyunca piyanoya elini sürememesine yol açtı. 1962 baharında basta Chuck Israels ve davulda yine Motian`dan oluşan yeni üçlüsüyle müziğe geri dönen Bill Evans, gitarist Jim Hall`la birlikte bir düet ("Undercurrent") ve yine Hall ve trompetçi Freddie Hubbard`ın yer aldıkları bir quintet ("Interplay") albümü de kaydetti. 1962 yılında Verve plak şirketiyle anlaşan Evans, prodüktör Creed Taylor`un da teşvikiyle değişik formatlarda kayıtlar yapmaya yöneldi: Gary McFarland`ın big band`iyle, Claus Ogerman aranjmanları eşliğinde büyük orkestrayla, Stan Getz`le ve yeniden Jim Hall`le. Ancak tüm bu çalışmalar içerisinde şüphesiz en etkileyici olanı, ikinci ve üçüncü piyano partisyonlarını ilkinin üzerine kaydettiği "Conversations With Myself" (1963) albümüydü. Bu albümle ilk Grammy ödülünü kazanan sanatçı, ertesi yıl da ilk denizaşırı turnesine çıkarak Paris`ten Tokyo`ya gittiği her yerde tıklım tıklım salonlara çaldı ve dünya çapında bir şöhrete ulaştı. 1966 yılında büyük basçı Eddie Gomez, Evans`la 11 yıl sürecek bir müzikal ortaklık başlattı ve davulda Marty Morell, Philly Joe Jones, Jack DeJohnette ve diğerlerinin de katılımıyla oluşan trio`lar Evans`ın kariyerinin en çok alkışlanan kulüp performansları ve albümlerden önemli bir kısmına imza attılar. Bill Evans 1970`lerde de yoğun kayıt programını sürdürdü, öncelikle trio ve bazen de solo tarzında olan bu kayıtlar, kendi adını taşıyan birkaç quintet albümünü ve şarkıcı Tony Bennett`la birlikte yaptığı iki unutulmaz çalışmayı da içerdi. 1978 yılında kurduğu ve basta Marc Johnson ve davulda Joe LaBarbera`dan oluşan son trio`su, sıklıkla hasta olan Evans`a adeta yeniden hayat verdi. Yeni grubuyla gurur duyan sanatçı, bunun LaFaro ve Motian`dan oluşan ilk trio`suyla "en yakından alakalı" üçlü olduğunu söylüyordu. Özel hayatında yaşadığı ve çoğunlukla uyuşturucu bağımlılığıyla ilgili olan problemlere rağmen yeni bir dinamizm, özgüven ve canlılıkla çalmaya başlayan Evans, giderek bozulan sağlığına karşın ölümünden bir hafta önce yaptığı "The Last Waltz" kaydında bile herhangi bir fiziksel zayıflık belirtisi göstermedi. Son canlı performansına New York`un Fat Tuesday`s kulübünde çıkan Bill Evans, 15 Eylül 1980`de kanamalı ülser, siroz ve zatürre sonucu oluşan komplikasyonlar neticesinde yaşamını yitirdi. Bill Evans müzikal ve sanatsal vizyonundan ödün vermesini gerektirmeyecek yeni yaklaşımlara açık olmakla birlikte -- ki bunlar arasında ara sıra kullandığı elektrikli piyanoyu ve avant-garde besteci George Russell`la olan kısa birlikteliklerini sayabiliriz -- şarkı saflığına ve caz geleneğinin soylu tarihine daima bağlı kaldı. Kendi piyanistik standartlarına bağlı kalarak müzikal vizyonunu hayatının sonuna dek sürekli geliştirdi. Kısa hayatı süresince üretken ve son derece yaratıcı bir sanatçı, ayrıca gerçek manada sevecen ve nazik bir insan olarak tanındı. Zengin müzikal mirası caz müzisyenleri ve hatta bazı klasik müzisyenler tarafından defalarca yeniden keşfedildi. Günümüzde de Evans`ın müziği onun etkileyici dehasından ve duygusal ve lirik sanatçılığından ilham alan müzisyen ve bestecileri etkilemeyi sürdürmektedir. Bitirirken Bill Evans`a kulak verelim: "Daima iletişim kurmaya çalışırım, ama herşeyden önce kendimle. Ve bilirim ki eğer müziğimle aramda bir bağlantı kurarsam, dinleyiciyle bağlantı otomatik olarak gerçekleşecektir. İnsanları müziğime kabul edecek kadar profesyonelim." (Yazarın notu: Bill Evans`ın bu kısıtlı satırlara sığdırılamayacak denli zengin özel ve müzikal yaşantısıyla ilgilenenler için Peter Pettinger`in Bill Evans: How My Heart Sings adlı biyografi kitabı özellikle tavsiye olunur.)

Bill Evans diskografisi: 1956: New Jazz Conceptions Trio with Teddy Kotick (Riverside), 1958: Everybody Digs Bill Evans Trio (Riverside), 1959: On Green Dolphin Street Trio (Milestone), 1959: The Ivory Hunters Quartet (United Artists), 1959: Portrait in Jazz Trio (Riverside), 1961: Explorations (Riverside), 1961: Sunday at the Village Vanguard Live (Riverside), 1961: Waltz for Debby Live Riverside, 1962 Nirvana Quartet Atlantic, 1962 Undercurrent Duo with Jim Hall United Artists, 1962 Moon Beams Riverside, 1962 How My Heart Sings! Riverside, 1962 Interplay Quintet Riverside, 1962 Empathy Verve, 1962 Loose Blues Quintet Milestone, 1963 The Solo Sessions, Vol. 1 Solo Milestone, 1963 The Solo Sessions, Vol. 2 Solo Milestone, 1963 The Gary McFarland Orchestra Orchestra with Special Guest Soloist: Bill Evans Verve 1963 Conversations with Myself Solo (Grammy Award) Verve, 1963 Plays the Theme from The V.I.P.s and Other Great Songs with orchestra conducted by Claus Ogerman MGM, 1963 Time Remembered Live Milestone, 1963 At Shelly`s Manne-Hole Live Riverside, 1964 Trio `64 Verve, 1964 Stan Getz Bill Evans Quartet Verve, 1964 Trio Live Live Verve, 1964 Waltz for Debby Singer Monica Zetterlund, 1965 Trio `65 Verve, 1965 Bill Evans Trio with Symphony Orchestra Trio Orchestra conducted by Claus Ogerman Verve, 1966 Bill Evans at Town Hall Live Verve, 1966 Intermodulation Duo Verve, 1966 A Simple Matter of Conviction Verve, 1967 Further Conversations with Myself Solo Verve, 1967 California Here I Come Live Verve, 1968 Bill Evans at the Montreux Jazz Festival Live Verve, 1968 Bill Evans Alone Solo (Grammy Award) Verve, 1968 Live at Art D`Lugoff`s Top of the Gate Resonance, 1969 What`s New Quartet Verve, 1969 Autumn Leaves Trio, 1969 Jazzhouse Live Milestone, 1969 You`re Gonna Hear From Me Live Milestone, 1970 From Left to Right with orchestra conducted by Michael Leonard MGM, 1969 Quiet Now Live, 1970 Montreux II Live - Trio CTI, 1971 The Bill Evans Album (Grammy Award) Columbia, 1972 Living Time with George Russell Orchestra Columbia, 1972 Momentum Live Limetree Records, 1973 The Tokyo Concert Live Fantasy, 1973-5 Eloquence Live and studio - Solo, and duo Fantasy, 1973 Half Moon Bay Live Milestone, 1974 Since We Met Live Fantasy, 1974 Re: Person I Knew Live Fantasy, 1974 Symbiosis Orchestra conducted by Claus Ogerman MPS, 1974 But Beautiful Live Milestone, 1974 Blue in Green: The Concert in Canada Live Milestone, 1974 Intuition Fantasy, 1975 The Tony Bennett / Bill Evans Fantasy, 1975 Montreux III Live Fantasy, 1975 Alone Again Solo Fantasy, 1976 Quintessence Quintet Fantasy, 1976 Together Improv, 1977 Crosscurrents Fantasy, 1977 I Will Say Goodbye (Grammy Award) Fantasy, 1977 You Must Believe in Spring Warner Bros., 1978 Getting Sentimental Live Milestone, 1978 New Conversations Solo Warner Bros., 1979 Affinity Quintet with Toots Thielemans Warner Bros., 1979 Marian McPartland`s Piano Jazz Radio Broadcast: Special guest Bill Evans Fantasy, 1979 We Will Meet Again (Grammy Award) Warner Bros., 1979 Homecoming Live Milestone, 1979 The Paris Concert: Edition One Live Elektra Musician, 1979 The Paris Concert: Edition Two Live Elektra Musician, 1980 Turn Out the Stars: The Final Village Vanguard Recordings Live Nonesuch, 1980 Letter to Evan Live Dreyfus, 1980 Turn Out the Stars Live Dreyfus, 1980 The Last Waltz: The Final Recordings Live Milestone, 1980 Consecration: The Final Recordings Part 2 Live Milestone. Derleme albümler: 1977 The Second Trio Milestone, 1982 The "Interplay" Sessions Milestone, 1991 The Complete Riverside Recordings (12-CD box set) Riverside, 1995 The Best of Verve, Verve, 1996 The Complete Fantasy Recordings (9-CD box set) Fantasy, 1996 The Secret Sessions Recorded at the Village Vanguard 1966-1975 (8-CD box set) Milestone, 1997 The Complete Bill Evans on Verve (18-CD box set) Verve, 1998 Piano Player From various sessions with various musicians recorded 1956-1971 Columbia, 2001 Bill Evans` Finest Hour Verve, 2004 The Best of Bill Evans Various sessions and sources Riverside, 2004 Bill Evans for Lovers Various sessions and sources Verve, 2005 The Complete Village Vanguard Recordings, 2005 We Will Meet Again - The Bill Evans Anthology 2-CD box set Warner Bros., 2009 The Complete Tony Bennett / Bill Evans Recordings (2-CD box set) Fantasy, Sideman olarak: Jerry Wald ile, Jerry Wald and his Orchestra (1953), Listen to the Music of Jerry Wald (1955), Lucy Reed ile, The Singing Reed (1955), Dick Garcia ile, A Message from Garcia (1955), George Russell ile, The Jazz Workshop (1956) Brandeis Jazz Festival (1957) with orchestra arranged and conducted by Russell Gunther Schuller New York, N.Y. (1959)Jazz in the Space Age (1960), Tony Scott ile, The Touch of Tony Scott (1956)The Complete Tony Scott (1956) The Modern Art of Jazz (1957)Free Blown Jazz (1957), My Kind of Jazz (1957) Golden Moments (1959) I`ll Remember (1959) Sung Heroes (1959), Don Elliot ile, Tenderly: An Informal Session (1956-7) The Eddie Costa Trio, Mat Mathews and Don Elliot at Newport (1957) The Mello Sound of Don Elliot (1958), Joe Puma ile, Joe Puma Trio and Quartet (1957), Charles Mingus ile, East Coasting (1957), With Jimmy Knepper, A Swinging Introduction to Jimmy Knepper (1957), Sahib Shihab ile, Jazz Sahib (1957), Pepper Adams ile, Roots (1957) by the Prestige All Stars with Idrees Sulieman Frank Rehak, Doug Watkins, and Louis Hayes The Soul of Jazz Percussion (1960) features 3 tracks by the Donald Byrd-Pepper Adams Sextet with Evans, Paul Chambers, Philly Joe Jones, and Earl Zindars, Eddie Costa ile, Guys and Dolls Like Vibes (1958), Helen Merrill ile, The Nearness of You (1958), Hal McKusick ile, Cross Section Saxes (1958), Miles Davis ile, 1958 Miles (1958), Kind of Blue (1959), Michel Legrand ile, Legrand Jazz (1958), Cannonball Adderley ile, Portrait of Cannonball (1958) Jump for Joy (1958) Know What I Mean? (1961), Art Farmer ile, Modern Art (United Artists, 1958), Chet Baker ile, Chet Baker Introduces Johnny Pace (Riverside, 1958) [not credited] Chet (Riverside, 1959), Chet Baker Plays the Best of Lerner and Loewe (Riverside, 1959), Bill Potts ile, The Jazz Soul of Porgy and Bess (1959), Lee Konitz ile, Live at the Half Note, (1959) Lee Konitz Meets Jimmy Giuffre, (1959) You and Lee, (1959) Manny Albam / Teo Macero ile, Something New, Something Blue (1959), Warne Marsh ile, The Art of Improvising (1959), John Lewis ile, Odds Against Tomorrow, (1959) Jazz Abstractions (1960) with Gunther Schuller Jim Hall, Frank Minion ile, The Soft Land of Make Believe (1960), Kai Winding ile, The Great Kai J. J. (1960) with J. J. Johnson The Incredible Kai Winding Trombones (1960), Oliver Nelson ile, The Blues and the Abstract Truth (Impulse!, 1961), Mark Murphy ile, Rah! (1961), Dave Pike ile, Pikes Peak (1961), Tadd Dameron ile, The Magic Touch (Riverside, 1961), Benny Golson ile, Pop + Jazz = Swing (Audio Fidelity, 1961).

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 16 Ağustos 2012, Perşembe

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN