15 YILIN ARŞİVİ

Bir caz süitinin başına gelenler

20. yüzyılda devletlerin 'toplum için ekstrem şeyler yapılacaksa onları da biz yaparız' gibi bir anlayışları vardı. Bizde de öyleydi, kimi Avrupa devletleri dahil SSCB'de benzer anlayışa sahipti.

Nedir bu ekstrem şeyler?

Uzağa gitmeye gerek yok, mesela caz...

Evet, caz ister Nazi Almanya'sında, ister Sovyetler Birliği'nde olsun yeterince anlaşılamadığı için sakıncalı bir müzik olarak görülürdü, 20. yüzyılın ilk yarısında ABD'de de ahlaken sakıncalı bulunan böyle bir müzik dünyanın daha tutucu ülkelerinde haydi haydi tepki görebilirdi.

Ama...

Caz aynı zamanda klasik müziğin ünlü bestecilerinin ve virtüözlerinin de ilgisini çekmeye başlayan 'tuhaf' bir müzikti.

Resimden edebiyata, klasik müzikten dansa çoğu yaratıcı isim yeni çağın bu müthiş enerjisinden ilham almaya başlamıştı.

Gelelim yazının konusuna;

Ukrayna savaşı nedeniyle Rus sanatçılarından bahsetmek sakıncalı oldu ama, 20. yüzyılın önde gelen isimlerinden Dmitri Shostakovich de o günlerde cazdan etkilenmiş bir besteciydi.

Hatta, caz orkestrası için yazdığı The Suite for Jazz Orchestra No. 2 isimli eseri hayli ünlüdür.

Shostakovich'in bu eserinin kaydedildiği yeni bir albüm yayınlandı.

Andrew Litton yönetimindeki Singapur Senfoni Orkestrası tarafından kaydedilen albüm geçen hafta çıktı.

Üç bölümden oluşan süit kısa bir beste. Scherzo, Lullaby ve Serenade'dan oluşan ilk seslendirilmesi 1938 yılında Victor Knushevitsky tarafından kurulan Moskova Radyosu'na bağlı Devlet Caz Orkestrası tarafından gerçekleştirilmişti.

SSCB'de caz orkestraları kurulması fikrinin Stalin'e ait olduğu söylenir, en azından bilgisi olduğu muhakkak.

Shostakovich'in The Suite for Jazz Orchestra No. 2 isimli bestesine ait orijinal yazımlar 2. Dünya Savaşı'nda kaybolmuş ama ne şans ki 1999 yılında piyano notaları Manashir Yakubov tarafından yeniden bulunmuş. Süitin üç bölümünün Gerard McBurney tarafından yapılandırılarak düzenlediği eser 2000 yılında Londra Gezinti Konseri'nde ilk kez sahnelenmiş. Şimdi olsaydı İngilizler bu eserin seslendirilmesine izin vermezdi. Ne ilginç, dünya hergün biraz daha geriye gidiyor.

Shostakovich'in The Suite for Jazz Orchestra No. 2'sine dair farklı bilgiler de var.

Eser yeniden keşfedilmeden önce Shostakovich'in sekiz bölümlü bir süiti yanlış tanımlanmış ve ikinci Jazz Suite olarak kaydedilmiş. Bu eser, şimdi doğru şekilde Suite for Variety Orchestra olarak biliniyor, eserdeki "Waltz No. 2", Stanley Kubrick'in "Eyes Wide Shut" film müziğinde de kullanılmış.

SSCB Devlet Caz Orkestrası o yıllarda etkindi, hâlâ aktif mi bilmiyoruz ama aynı isimle olmasa da yerinde başka orkestralar olduğu muhakkak.

Bu eserin şimdi Singapur Senfoni Orkestrası tarafından yeniden kaydedilerek arşivlere kazandırılması caz tarihi bakımından hayırlı bir iş olmuş.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 05 Nisan 2022, Salı