Bu makalenin orijinali, yazar Lee Mergner'ın kaleminden, The JazzTimes dergisinin Ocak-Şubat 2021 yılı sayısında yayınlanmıştır.

Piyano trio efsaneleri sahne kurulum stillerinin artılarını ve eksilerini anlatıyor

Caz piyano üçlüleri oluşmaya başladığından beri piyano, bas ve davulu sahneye yerleştirmenin geleneksel olarak iki yöntemi olmuştur. Oscar Peterson, Erroll Garner ve genellikle daha eski dönemlerden gelenlerin kullandığı düzende piyanist sahneye 45 derece açıyla, sırtı seyirciye ve gruba dönük olarak konumlanmıştır. Bu yerleşim düzeni genellikle Oscar Peterson veya OP düzeni diye adlandırılır. Günümüzde daha yaygın olan yaklaşım ise, piyanistin sahnede doğrudan basçıya bakmasıdır; basçı piyanonun yanında ya da yakınında, davulcu ise sahnenin solunda, biraz arkada yer alır. Bazen ön tarafa bir şarkıcı ya da nefesli çalgılar bölümü ekleyen gruplar tarafından çok kullanılan bu yerleşim düzeni ise genellikle Bill Evans düzeni olarak adlandırılır. Her yaklaşımın artılarını ve eksilerini sıralamak için piyano üçlüsünün duayenleriyle konuştuk.

Jeff Hamilton, Oscar Peterson ve Ray Brown ile trio çaldığı için OP düzenini açıklama konusunda güvenilir biridir; piyanist Tamir Hendelman ve basçı Jon Hamar ile kendi trio'sunda da aynı sahne düzenini kullanıyordu. Peterson'ın bu düzeni çok sevdiğini çünkü sahnede iletişimi kolaylaştırdığını söylüyor. "Oscar hi-hat'in piyanonun ayağından altı adım uzaklıkta olmasını istiyordu" diye açıklıyor.

"Birbirinize yakın duruyorsunuz. Ses çıkarmadan işitilebilir uyarılar verebilirsiniz. Belki dikkatinizi çekmiş olabilir, Oscar sol elini indirir, bunu görebilirsiniz. Basçı bütün klavyeyi görebilir, dolayısıyla Oscar'ın çalacağı bir akor için bas notası isteyip istemediğini anlar." Hamilton, basçı John Clayton'la birlikte çalan Monty Alexander'ın da Peterson'la aynı şeyi yaptığını belirtiyor: "Basçıya çaldırmak için olmasa da akorla neyin uyumlu olacağını göstermek için bir notayı işaret eder."

Hamilton'a göre OP kurulumunun en büyük avantajı çalanlara verdiği sestir. "Davullar tam oradadır" diyor. "Piyano çalanlar oradayken o kadar yüksek sesle çalamazsınız. Doğal bir akustik sesiniz var. Üç kulak kümesi birbirine o kadar yakın olur ki, ritmi tam olarak ve aynı anda monitöre bağlı kalmaksızın duyarsınız."

Piyanist Sullivan Fortner, etkileyici kariyerinin çoğunda Bill Evans düzeniyle çaldı. Ancak 2018'de Clayton Brothers ile çalışırken OP formasyonunu benimsedi. Bu deneyim, kendi üçlüsünü kurma konusunda iştahını kabarttı; o zamandan beri bunu kullanıyor. Fortner, "Akustik olarak en senkronize şey gibi görünüyor, amplifikasyonla uçup gitmeden enstrümanın doğal sesini elde edebiliyorsunuz" diyor. "Biraz daha samimi. Herkes birbirine daha yakın. Bazı piyanistler bundan hoşlanmıyor çünkü bazen davulcuyu görmek için arkaya dönmek zorunda kalıyorsunuz. Ben o kadar dert etmiyorum, özellikle tam yanımdaysa".

Ray Brown'la 4,5 yıl çalan Benny Green, basçıyı ya da davulcuyu görmek için başını çevirme zorunluluğunu önemseyen piyanistlerden biridir. Green, "Basçı ve davulcunun, Oscar Peterson düzenini anlatırken tam olarak hesaba katmadıkları şey, piyanistin performans boyunca boynunu eğmek zorunda kalmasıdır ki bu hiç de rahat bir his değildir" diyor. Hiçbir zaman bir basçı ya da davulcunun "Vay canına, haklısın, bu acıtıyor olmalı" dediğini duymadım. Benim 'beşli' [Bill Evans] olarak adlandırdığım düzende hoşuma giden şey, boynumu eğmeden doğrudan göz teması kurabilmem, özellikle de piyanoyu davulcuyu ve basçıyı da görecek şekilde yerleştirmem." Green, OP yaklaşımının bazı olumlu yönleri olduğunu kabul ediyor: "[Diğer müzisyenlere] dönüp fısıldayabilmeyi seviyorum. Ve davulcunun sol elimi görebilmesini seviyorum, ki bu beşli düzende imkansızdır".

Bad Plus ve Tarbaby ile trio çalan Orrin Evans, Bill Evans düzenini daha ziyade görsel iletişim nedeniyle tercih ettiğini söylüyor. "Basçı ve davulcuyla göz teması kurmayı seviyorum" diyor. "Kulağa garip geldiğini biliyorum ama ben bu olaya sanki dövüş ringdeymişim gibi bakıyorum. Davulcuyla rekabet ettiğimden değil ama basçının ortada hakemlik yapmasını, her şeyin yolunda gittiğinden emin olmasını seviyorum". Ayrıca, ride zilin sol kulağına hi-hat'ten daha yakın olmasını tercih ediyor ki bunun kişisel tercih olduğunu da kabul ediyor.

"Bu [OP düzeni] işe yarıyor, ama ben şahsen sırtımı gruba döndüğümdeki hissi sevmiyorum" diye ekliyor Evans. "Sola doğru bakmaya yönleniyorum ki bu da seyircinin tam tersi taraf oluyor. Sanki onların davet edilmediği bir partiymiş gibi. Ters tarafa bakmak ve o tarafı dinlemek pek bana göre değil".

Green, OP yerleşimine asla geri dönmeyeceği sanılmasın diye, bu düzeni kullanan arkadaşlarına ve akranlarına saygı duyduğunu açıkça belirtiyor. "Ray Brown'la geçirdiğim yıllar için minnettarım, kendisi her zaman o kurulumu tercih ederdi, bu yüzden John Clayton ya da Jeff Hamilton'dan biriyle ya da her ikisiyle beraber çaldığımda büyüklerime saygı duyarım" diye anlatıyor. "Onların bu yerleşimi kullanacağı anlaşılıyor ve ben de bundan keyif alıyorum. Şikâyet etmiyorum. OP kurulumunu kullanmakta daha rahat olan biriyle çalıyorsam, OK, buna açığım. Boyun egzersizlerine başlasam iyi olur".

Lee Mergner

Çeviri Cazkolik.com / 19 Aralık 2023, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN