Caz tarihinin 94 yaşındaki çınarı, caza armonikayı sevdiren adam Toots Thielemans öldü

Caz dünyasının 2016 yılı kayıpları arasına dün gelen haberle 94 yaşındaki Toots Thilemans da katıldı. Yaşına bakınca şaşılacak birşey olmayabilir. Dünyaca ünlü Belçikalı armonika sanatçısının menajeri tarafından yapılan açıklamaya göre sanatçının belirgin bir sağlık sorunu yokmuş, vefat sebebi olarak kayıtlara `yaşa bağlı sorunlar` diye yazılmış.

Toots Thilemans gibi bir efsaneden söz edince ister istemez hemen sıradaki ikinci kelime armonika çaldığı olur, geleneksel caz enstrümanları arasında pek bir yeri olmayan armonikayı tüm dünyaya kabul ettirmesindeki öncülüğü çok önemli. Thielemans`ın çok uzun yıllara varan öncülüğü sonrası muhtemelen bu enstrümanda onun istediğinden çok daha az sayıda yeni sanatçı yetişmiş olmasına karşın yine de Greogire Maret, Mike Turk, Jon Eriksen gibi isimleri saymak lazım. Maret geçtiğimiz yıllarda İstanbul`da konser vermişti, sonbahar başında da Alanya Caz Festivali`nde sahneyi Ece Göksu ile paylaşacak.

Thielemans elbette bir armonika sanatçısıdır ama belki de en az armonika kadar iyi çaldığı gitar acaba ne kadar bilinir? Hatta, gitarın yanına ıslık çalmasını da eklemek gerek. Evet, Thielemans aynı zamanda müthiş bir ıslık sanatçısıydı. Islıklı olarak ortalıkta ne kadar kaydı vardır bilmiyoruz ama gitar, armonika ve ıslıkla giriştiği sıradışı doğaçlamalar en azından kendi kuşağı tarafından gayet iyi bilinir, biz de hatırlatmış olalım.

Thielemans`ın çaldığı enstrümanları saydık ama onun ayrıca caz tarihine "Bluesette" gibi çok önemli bir caz bestesini de armağan ettiğini mutlaka söylemek gerek. Zaman içinde bu bestenin sayısız sanatçı tarafından kayıtları yapıldı ama Thielemans`ın orjinal çalışmasında hem ıslığın hem gitarın olduğunu ekleyelim hemen aşağıda dinleyebilirsiniz.

Armonikanın doğası gereği güçlü melodi duygusu olan Thielemans tekniğini her zaman en iyi baladlarda gösterdiğini söylemiştir. Hatta, bu durum için müziğini gülümsemekle ağlamaklı olmak arasında diye tanımlar, çaldığı baladlara bazen gözlerinin yaşardığını da yıllar önceki bir röportajında itiraf etmişti büyük sanatçı. Bu durumu 1992 yılında beraber albüm kaydettiği gitarist Pat Metheny`de `o, melodinin gerçek şairidir` diyerek teyid eder.

Caz gibi bir müziğin içinde bu kadar sıradışı bir enstrüman çalıp da film müzikleri kaydetmemek olmaz. Thielemans`ın kaydında yer aldığı film müzikleri arasında "Midnight Cowboy", "Sugarland Express", "French Kiss" gibi önemli filmleri saymak mümkün.

1922 yılında Brüksel`de dünyaya gelen Thielemans`ın henüz üç yaşında ailesinin sahip olduğu kafede akordiyon çaldığı söylenir. Biraz daha büyüyünce gitar çalmaya başladığı eklenir, armonikayla ergen yaşlarında tanıştığı söylenen sanatçı kolay gibi görünmesine karşın çok zor bir enstrüman olan armonikayı doğal yeteneği sayesinde eğitim almadan kendi kendine öğrenir. Aslında profesyonel kariyerine gitar çalarak başlamıştır, bunda şaşılacak bir şey olmamalı, armonika çalan birini kim hangi klüpte sahneye çıkarır ki, hele o dönem. 1940`ların sonunda Paris`te Sidney Bechet, Charlie Parker, Miles Davis, Max Roach gibi efsanelerin olduğu ortamlarda jam session`lara katılır. Savaş sonrası dönem Paris`te Edith Piaf ve Stephane Grapelli ile pek çok kez çalar. Ellilerin başında Benny Goodman`ın Avrupa turnesine katılır. İlk kaydını ise 1951`de Stockholm`de içlerinde Zoot Sims`in de olduğu bir grup müzisyenle yapar.

1952 yılında Amerika`ya taşınan sanatçı Charlie Praker`s All Stars`ın müzisyenlerinden biri olur, Miles Davis ve Dinah Washington`la beraber çalar. Yine çoğunlukla gitar çalmak kaydıyla 1952 ile 1959 yılları arası George Shearing beşlisine katılır. Tüm bu dönemleri sayısız isimle albümler ve konserlerde geçirir. Seksenli yıllara gelindiğinde belki ilginç gelebilir Jaco Pastorius ile çalar, hatta, onunla düet yapar. 1983`de pop starı Billy Joel`in efsanevi "An Innocent Man" albümünde yer alır, Paul Simon gibi bir efsaneyle çalışır. Thielemans hayatı boyunca kendinden sözetmek durumunda kaldığında aslının bir sokak çocuğu olduğunu, sokaklardan geldiğini söyler. Doktorasına ise ta 1982 yılında alır.

Haberimizi Toots Thielemans`ın ünlü Down Beat dergisine söyledikleriyle bitirelim; "Müzisyen olmak kaderimdi. Matematik okudum, mühendis olmam gerekiyordu, eğer caz müzisyeni olmasaydım hala Belçika`da pinekleyen biri olurdum." Büyük sanatçı 2001 yılında Belçika kralı 2. Albert tarafından "The Greatest Belgian" olarak onurlandırıldı.

Cazkolik.com / 23 Ağustos 2016, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN