Akıl sağlığı krizi, tüm ölümlerin %14'ünden fazlasına sebep olan yeni küresel katildir

Dünya ülkelerinin hükümetleri Covid-19 ve mutasyonlarını kontrol altına almak için muazzam kaynaklar ayırmaya devam ediyor. Neyse ki, başarılı oluyorlar diyelim. Covid'e göre daha şanssız olan şey ise her yıl milyonlarca cana mâl olan ve binlerce kişiyi hayattan koparan bir başka salgın olarak akıl hastalığı konusunu ihmal etmeleridir.

Pandemilerin hızla yayıldığını ve çok sayıda insanı öldürdüğünü biliyoruz. Dünyanın mevcut akıl sağlığı krizinde durum şu anda tam olarak budur.

Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, yaklaşık bir milyar insan, diğer sorunların yanı sıra depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete, izolasyon, bunama, uyuşturucu ve alkol kullanımı, şizofreni ve yeme-içme bozukluklarından (anoreksiya ve bulimia) muzdarip. Aslında, her yıl dünya çapındaki ölümlerin %14,3'ü yani, yaklaşık 8 milyon insan ruhsal bozukluklara bağlı olarak hayatını kaybediyor.

Örneğin depresyon, dünyanın önde gelen engellilik hali nedenidir. Ve intihar, 15 ila 29 yaş arasındaki insanlar bakımından dördüncü sırada ölüm nedeni olarak yer alıyor.

Bu konularda uzmanlaşmış bir STK olan Project Hope'a göre, her 40 saniyede bir yerde birileri intihar ediyor. Erkeklerde intihar oranı kadınlara göre iki kat daha. Buna karşılık, depresyon kadınlarda erkeklere göre iki kat daha fazla. İntihar, küresel bir fenomen olmasına rağmen, en yüksek insidans düşük gelirli ülkelerde görülüyor. Örneğin 2019'da, dünyadaki intiharların %77'si düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geldi.

Covid-19, anksiyete ve depresyondan muzdarip insanların sayısında %25'lik artışa neden oldu

Ancak, akıl sağlığı krizi, pandemiden çok önce zaten hızla devam ediyordu. Tanınmış bir sosyal psikolog olan Jonathan Haidt, Amerika Birleşik Devletleri'nde ergenlik çağı akıl hastalıklarındaki artışın 2012'de başladığını iddia ediyor.

ABD'deki kanıtlar ezici. 2004 ile 2020 arasında majör depresyondan mustarip Amerikalı ergenlerin sayısı kızlar için %145, erkekler için %161 arttı. 2010'dan bu yana anksiyete sorunu yaşayan üniversite öğrencilerinin sayısı %134, bipolar bozukluğu olanların sayısı %57 arttı. 2010 ile 2020 arasında genç kızlar arasında intiharlar %82 arttı. ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC), 2011 ile 2021 arasında kendini ısrarla umutsuz ve üzgün hisseden genç kadınların sayısının %60 arttığını bildirdi.

CDC tarafından görüşülen ergen kızların yaklaşık %15'i, iki yılda %27'lik artışla seks yapmaya zorlandıklarını ortaya koydu. Amerikan Pediatri Akademisi, Çocuk Hastanesi Derneği ve diğer ABD tıp kurumları çocukların ruh sağlığıyla ilgili olarak “Ulusal Olağanüstü Hal” ilan etti.

Öte yandan, dijital teknolojilerin yanlış kullanımı ve istismarı sadece gençlere özgü değil. Orta yaşlı ve yaşlı erkek ve kadınlar da da bu teknolojiler taciz edici veya zehirli bir şekilde kullanıldığında sosyal medyanın yaşamları üzerindeki olumsuz etkisini göstermektedir.

Bu küresel bir krizdir. İstatistikler ve dünyada yapılan araştırmalar benzer eğilimleri gösteriyor. Mental Health Million Project, 34 ülkede 220 binden fazla kişiyle yapılan anketlere dayanan 2022 raporunu yayınladı. Rapor, tüm yaş ve cinsiyet gruplarında ruh sağlığında düşüş olduğunu gösteriyor. Ayrıca, İngilizce konuşulan ülkelerin en düşük ruh sağlığı seviyelerine sahip olduğu ve yaş açısından 18-24 yaş grubunun, ankete katılan tüm gruplar arasında en kötü ruh sağlığına sahip olduğu da yayınlandı.

Ne yazık ki, psikiyatrist, psikolog ve diğer ruh sağlığı uzmanlarının eksikliği de küresel bir gerçek. Project Hope'a göre, yardıma ihtiyacı olanların üçte ikisi, etkili tedaviler olmasına rağmen yardım alamamaktan muzdarip. Birçok düşük gelirli ülkede her 100 bin kişiye birden az ruh sağlığı uzmanı düşüyor.

Kültürel ve kurumsal faktörler hasta bakımını zorlaştırmaktadır. Pek çok ülke ve kültürde, ruh sağlığı sorunlarına sahip olmak damgalanmak demektir ve pek çok kişi sorunlarını gizler. Akıl sağlığı sorununuz olduğunu kabul etmek işinize, eşinize ve arkadaşlarınıza mâl olabilir. Kurumsal bakış açısına göre, en büyük zorluk, özellikle yalnızca özel olarak mevcut olduğunda, çok pahalı olabilen akıl sağlığı sigortasına erişimin sağlanmasıdır.

Neyse ki, işler değişiyor. Yapay zekâ ve internet üzerinden uzaktan tedavi, şu anda erişime muhtaç hastaların sağlık sistemine erişmesine izin verecek. İlaç ve tedavilerde de umut verici gelişmeler var. Pek çok ülkede utancın yerini şeffaflığı teşvik eden ve bu sorunları çözmek için yeni kaynaklara yönelten hareketlilik artıyor.

Hiçbir sorun tanınmadan, incelenmeden ve tartışılmadan çözülemez. Akıl sağlığı salgını, incelenebileceği, analiz edilebileceği ve nihayetinde iyileştirilebileceği için gün ışığına çıkarılması gereken bir sorun ve krizdir.

Moisés Naím

Bu makale 22 Şubat 2023 tarihinde El Pais gazetesinde yayınlanmıştır.

Cazkolik.com / 10 Mart 2023, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN