İkinci Dünya Savaşı'nın kayıp sayfası V-Disc'lerde saklı kalan Amerikan caz tarihi

İkinci Dünya Savaşı, ABD müzik endüstrisinin büyük ölçüde durmasına yol açmış, Avrupa zaten yok olmanın eşiğine gelmişti fakat, ABD hükümeti, denizaşırı ülkelerde savaşan askerlerinin moralinin yüksek olması bakımından dönemin popüler müzikleri caz ve rock şarkılarından mahrum kalmalarını da istemiyordu.

Böylece, ilk harfi Victory'nin V'si anlamına gelen V-Disc isimli yeni bir plâk şirketi kuruldu. Dönemin popüler müzisyenleri bu kayıtlarda yer almak için tüm yeteneklerini sergiledi, çok kısa süreli kayıtlar yapıldı ve V-diskler (her yüzünde bir ya da iki parça olacak şekilde) Avrupa'ya doğru yola çıktı. Bugüne çok azı gelebildiği için, özellikle koleksiyoncular bakımından çok değerli birer koleksiyon parçasına dönüşmüş durumda bu V-Diskler.

Charles Mingus'un dinleyicilerle yüz yüze yaptığı canlı kayıtlarla, tek bir dinleyiciden ziyade kalabalık bir gruba hitap eden ses mektuplarıyla canlı müzik kayıtları arası bir karışımdı V-Disc'ler. Üstelik, bu kayıtların gönderildikleri birliklerde kalması, ABD'ye geri dönmemesi ve sonunda imha edilmeleri gerekiyordu, hatta, eğer dönerlerse hükümet bu diskleri elinde bulundurana hapis cezası bile veriyordu ki böyle bir olay V-Disc'lerden 2.500 adet biriktiren bir koleksiyoncunun başına gelmişti.

Bu da bizi caz tarihinin efsanevi piyanisti Art Tatum'un o günlerde kaydettiği V-Disc'lere getiriyor

Bugüne kadar muhtemelen hiç kimse bir V-Disc kaydı dinleyip de, 'vay be, bunu postayla göndermişler ama Tatum belki de hayatının en iyi işlerini bu V-Disc'lerde kaydetmiş' diye düşünmemiştir.

Eski bir söz vardır; "Kendine özgü olan bir şey vardır, bir de Art Tatum vardır". Bu deyim şaka gibi gelebilir ama ardında kesinlikle gerçeklik var. Tatum'un nasıl bir piyanist olduğunu tanımlamakta zorlanabilirsiniz; O bir ragtime adamı, o bir oda müziği ustası, o bir klasik düzeyde teknisyen, o bir sihirbaz, o dehşet bir virtüöz, olağanüstü bir piyanist...

Tatum'un kaydettiği V-Disc'ler 1940'ların ortalarına denk gelir. 1946 yılındaki "Body and Soul" yorumunda olduğu gibi, bazen piyano çalmayı bırakmadan konuşur ve bu hali dinleyicide daha fazla yakınlık uyandırırdı; "Hepinizin mümkün olduğunca çabuk geri dönmenizden mutluluk duyacağım" der ve kaydı dinleyen taş kalpli insan bile Tatum'un sesindeki duyguyu hissederdi.

Açılış notalarının yudum yudum fışkırması, yanık sisli triolarından oluşan yumuşak bir örtü ve ardından Tatum, daha önce kimsenin çaldığını duymadığımız bir şekilde olağanüstü riff'leri dinleyicinin ruhuna adeta yapıştırır, çivi gibi çakardı. Evlerinden uzakta olan askerlerin bu müziği duyduklarında ne denli hislendiklerini anlayabilirdiniz.

ABD hükümetinin, askerin moralini yüksek tutmak ve birliklerde dinlenmesi amacıyla kaydedilen, işleri bittikten sonra düşmanın eline geçmemesi için kesinlikle imha edilmesi gereken bu diskler elbette tümüyle yok olmadı. Bugün, plâk koleksiyoncuları açısından birer mücevher niteliği taşıyan V-Disc'ler aynı zamanda tarihi belge olduğu gibi caz tarihi bakımından da ayrıcalıklı bir özelliğe sahiptir.

Cazkolik.com / 20 Haziran 2024, Perşembe

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN