Caz Derneği'ni profesyonel caz müzisyenlerine destek olmak amacıyla kurduk

Feridun Ertaşkan: Ankara Caz Festivali bu sene 25. yılını kutluyor. Bu yılki festivale dair konuşmadan önce öncelikle geçen 25 yılı sorarak başlayalım. Bu sene festivalin temasını 'cazda sürdürülebilirlik' olarak belirlerken esasen festival olarak sürdürülebilirliğin nitelikli bir örneğini veriyorsunuz. 25 yıl önceye geri dönerseniz eğer aradan geçen zamanı bize nasıl anlatırsınız?

Özlem Oktar Varoğlu: Teşekkür ederim. 1995 yılının son ayında kurduk Caz Derneği’ni. Amacımız, o zaman sayısı çok az olan caz müzisyenlerinin, yaşamlarını yalnızca caz müziğini icra ederek sürdürebilmelerine destek olacak çalışmalar yapmak ve ülkemizde caz eğitimini olanaklı kılmaktı. Ama her şeyden önce, bir kurumun vakfı ya da bütçesinin önceden belirlendiği bir yapı olmadığımız için ‘ayakta kalmamız’ gerekiyordu. Etkinlik yaparak fon oluşturmak düşüncesinden yola çıktık. 1996 yılının Kasım ayında ilk festivalimizi gerçekleştirdik.

Festival benim için bir konserler dizisi değil

O zaman tabii festivali 25 yıl sürdürebileceğimizi aklımdan bile geçirdiğimi sanmıyorum. Ama sürdürebilmek için kimse beni zorlamadı. Destek olanlar sayesinde içimde bu gücü buldum. Zamanla festivaller, yaratıcı tarafımı öne çıkartan sanatsal çalışmalarım olmaya başladı. “Festivalin küratörlüğünü yapıyorum” dememin sebebi aslında bunu ifade etmek için. Festival benim için bir “konserler dizisi” değil, birlikte anlamlı bir ifadesi olan etkinlikler bütünü. İçimdeki, kendi sanatım olarak gördüğüm üretim sürecini sürdürme gayreti, festivallerin birbirini takip etmesini sağladı. Tabii ki bu benim açımdan olan ifadesi. Diğer yandan, Dernek yapısının sağlam olmasına da çalıştım, şimdiye kadar yönetime, denetime gelmiş, üye olarak destek vermiş yüzlerce kişinin yarattığı desteğin üzerine ben bu festivalleri inşa edebildim. Hep birlikte yaptık. Arada geçen 25 yılı bu inşa süreci olarak düşünebilirsiniz.

25 yılda yaklaşık 835 konser gerçekleştirdik

Feridun Ertaşkan: Bu söyleşilerin geleceğe arşiv olmasını önemsiyorum, bu sebeple, geçmişten bugüne yolculuk yaparsak eğer, istatistik bilgilerle bu 25 yılda toplam kaç konser gerçekleştirildi, yaklaşık kaç sanatçı Ankara Caz Festivali‘nde sahne aldı, yaklaşık kaç izleyici festivalin konserlerinden gelip geçti bize bunlardan bahsetmeniz mümkün mü?

Özlem Oktar Varoğlu: Arşiv bizim için de çok önemli. 2021 başında 800 etkinliğe ulaşmıştık. Yılda ortalama 35 etkinlik yapıyoruz. 5. Bodrum Caz ve şimdi 25. Ankara Cazı da sayarsak 835 konser civarındadır. Ancak başka etkinlikler de var, atölyeler, dinletiler, sergiler. 25 yıldır gerçekleştirdiğimiz etkinliklerin büyük çoğunluğunu Caz Derneği web sitemizde derledik, ulaşılabilir kıldık. Burada basit bir filtreleme ile, yıla göre veya sanatçıya göre, hatta destek veren kuruluşa göre arama yapabiliyorsunuz. Daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler web sitemizden ögrenebilir; https://www.cazdernegi.org/jazz-archive

Özlem Oktar Varoğlu T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Fonu Genel Müdürü Dr. Ziya Taşkent'e plaketini verirken

Festivalin hiç bir yılı kolay geçmedi

Feridun Ertaşkan: Hem olumlu hem olumsuz anlamda en fazla hangi yıl zorladı ve sebepleri nelerdi hatırlıyor musunuz; Toplumsal sebepler olabilir, ekonomik sebepler olabilir, eminim bu 25 yılda sayısız durum yaşandı, festivalin 25 yıllık tarihine damga vuran notları da kısaca özetleyebilir misiniz?

Özlem Oktar Varoğlu: Ah, bu soru çok güzel ve geriye bakıp sene sene yazmak isterdim ama şunu söyleyebilirim. Kolay geçen bir yıl oldu mu diye sorsaydınız cevabım hazırdı: Olmadı. Gerçekten ülkemizin geçirdiği tüm ekonomik, sosyolojik, coğrafi ve politik çalkantılardan etkilendik. Kimi zaman 'müziksel ısınma' (küresel ısınmaya ithafen), kimi zaman demokrasi, kimi zaman kadın… Temalarımıza baktığınızda ülkemiz hakkında bir şeyler söylemek mümkün oluyor. Mesela bu senenin zorluğu, Covid 19 için genelde yaşadığımız sorunlara ek olarak Mayısta gerçekleşecek festivali Ekim ayına taşımak oldu. Aynı festivali iki kez yaptık sayılır, umuyorum sağlıkla da bitiririz.

Bilet fiyatlarını öğrencileri düşünerek belirliyoruz

Feridun Ertaşkan: Aradan geçen 25 yılda sponsorların desteğine önemli bir yer ayırmak gerekecek, bu konuda ne söylemek istersiniz, bütün bu yıllar içinde sayısız sponsor gelip geçmiş olmalı, festival olarak cazda sponsorluk oluşumunu geçen 25 yıl içinde yerli yerine oturtabildiğinize inanıyor musunuz?

Özlem Oktar Varoğlu: Günümüzde herhangi bir caz etkinliğini destek almadan gerçekleştirmek imkansız. Belki bilet fiyatları çok ulaşılmaz olursa mümkün olabilir. Ancak Caz Derneği yapı olarak müzisyenlere yeni projeleri için sahne imkânı sunup hak ettikleri ücretleri ödemek üzerine kurulmuş bir sivil toplum örgütü. Ayrıca, bilet fiyatlarımız her zaman öğrencilerin alabileceği rakamlar düşünülerek belirleniyor. Finansal yapı olarak belirlediğimiz sistem söyle çalışıyor. Festivalin tüm giderlerine destek buluyor, satılan biletlerden elde edilen geliri ise Dernek Burs Fonu’na aktarıyoruz.

Ne yazık ki Akbank ya da İstanbul Caz Festivali gibi güçlü sponsorlarımız yok

Biz ilk günden bu yana aralıksız olarak her yıl destek aramak için uzun süreler harcıyoruz. Ne yazık ki bir Akbank Caz Festivali, ya da İstanbul Caz Festivali gibi arkamızda büyük ve güçlü, daha da önemlisi sürekli sponsorumuz yok. Ana Sponsorumuz bile yok, olmadı hiç. Ne yazık ki dedim ama belki de iyi ki yok, özgürüz çünkü. O büyüklükte bir sponsor eminim özgürlüğümüzden alıkoyardı bizi. En azından kendime böyle sevinme payı çıkarabiliyorum :)

Her gelecek yılın festivaline cebimizde 0 TL ile başlıyoruz

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteği çok önemli. Son yıllarda az da olsa düzenli gelen destek elimizi rahatlatıyor. Umuyorum artarak devam eder. En önemli sorunumuz önümüzdeki senenin programını yaparken cebimizde hep sıfır lira ile başlıyoruz. Hep ayağımızı yorganımıza göre uzatabilecek kadarını düşleyebiliyoruz. Ben de çok isterdim bazı sanatçıları 2 sene önceden ayarlayabilmek, ama önümüzü göremiyoruz ki.

Yine de uzun seneler bize çeşitli şekillerde destek olmuş kuruluşlara buradan bu vesileyle yine teşekkür ederim. Yine Arşiv bölümümüzde ve her festivalin Arşiv sayfasında sponsorlarımız görülebilir. Büyükelçilik ve Kültür Ofisleri ile her zaman birlikte çalışıyoruz ve destekleri çok önemli ama özel şirketlerde sürdürülebilirliği sağlamak her zaman mümkün olmuyor. Sevgili Greg Pepin zamanında uzun yıllar destek veren BOEING’in yeri ayrıdır bizim için. Müziksever bir dostumuz Dr. Ali Kemaloğlu’na ait TURMAKS sürdürülebilir sponsorluk konusunda çok özel bir örnektir. TUSAŞ ve FNSS yine uzun süreli destek sağlayan kurumlar arasındadır. Bir de, olmazsa olmaz aynî destekçilerimiz var ve biz bu festivali onlarla mümkün kılıyoruz, hepsinin yeri ayrı. Bu yıl, 25 senedir ilk kez Ankara Büyükşehir Belediyesi destek veriyor. Çankaya Belediyesi ile ise ilk yıldan bu yana birlikteyiz.

TSK Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Yıldızları Orkestrası ve Ömür Göksel

Festivallerin temalarını o yılların yaşanan toplumsal olayları belirliyor

Feridun Ertaşkan: Festivali her sene belli bir tema üzerine oluşturuyorsunuz, yine geçen 25 yılı düşünürsek, başından itibaren temalar var mıydı yoksa sonradan mı gelişti ve şimdiye kadar yer verdiğiniz temaları başlıklar halinde olsa dahi kısaca belirtebilir misiniz?

Özlem Oktar Varoğlu: Evet tematik festivaller yapmayı seviyorum. Temayı bazen enstrüman ya da vokal senesi olarak seçtim, ama çoğunlukla o yıl yaşanan toplumsal olaylardan esinlendim. İlk senelerde tema fikri oluşmadı, sanırım 5. festivalden sonra tema seçmeye başladım. Bunun pratik iki sebebi vardı. Biri, caz sanatçı sayısının artması oldu. Sanatçılarımız için Ankara Caz Festivali çok önemli ve her sene katılmak istiyorlar doğal olarak. Ankara izleyicisini de seviyorlar. Ancak yıllar ilerledikçe, hem Caz Bursu Fonu ile dernek olarak yeni caz sanatçıları yetişmesine katkılarımız, hem de üniversitelerde caz yaparak caza özellikle genç neslin ilgi duymasını sağlamamız, uzun vadede caz müzisyenleri ve cazseverlerin sayısını arttırdı. Yeni gruplar katılmak için başvurmaya başladılar, hatta sadece festivale katılmak için kurulan gruplar oldu. İkinci sebep ise, sıklıkla katılmak isteyen sanatçıları yeni projeler yapmak üzere harekete geçirmek oldu. Yeni albüm, konuk sanatçı, caz köprüleri gibi.. Her sene sınırlı yere sahip olduğumuzdan seçme konusunda kimseyi kırmamak isterdik, ama mümkün değil tabii ki.

TSK'da caz orkestraları kurulmasında Ergin Celasin Paşa'nın katkısı büyüktür

Feridun Ertaşkan: Ankara Caz Festivalinin 25 yıllık geçmişinin doğal ortağı arasında Türk Silahlı Kuvvetleri Caz Orkestralarını da görmek mümkün, bu röportajda bu konuya özel yer ayırmak istiyorum, Türk caz dünyası TSK caz orkestralarını sizin festival dışında izleme imkanı bulamıyor, bu ilişki nasıl gelişti bize biraz bahseder misiniz?

Özlem Oktar Varoğlu: Bu konuda müthiş bir cazsever, harika bir insan olan (E.) Hv. Org. Ergin Celasin’e çok şey borçluyuz. 4. Festival açılışına konuğumuz olarak katılan Celasin Paşa, o zaman Hava Kuvvetleri Komutanı idi. Konserden sonra bizimle iletişim kurdu, davet etti, ziyaretine gittik. Caza olan tutkusu gençlik yıllarında başlamış, ülkemizde bildiğim en büyük caz arşivi olan birinden söz ediyoruz. Hava Kuvvetleri Bandosunu caz repertuvarıyla zenginleştirip oldukça iyi bir caz orkestrası oluşturmuştu. Davet edildik, dinledik, birlikte geliştirdik. Sağ olsun bizi kırmadı, solist önerimizi destekledi, orkestraya Sibel Köse ile başlayıp her sene bir konuk sanatçı davet ettik. Rahmetli Nükhet Ruacan, Ayten Alpman, İlham Gencer, rahmetli Elvan Aracı... Kimler konuk olmadı ki. O gün bu gündür her zaman fikrini sorduğum, görüşünü aldığım biridir. Diğer kuvvet orkestraları da bu sayede festivale katılmak istediler, komutanımız her zaman desteğini verdi. Spotify’da Caz Derneği listelerini de kendisi oluşturmaktadır. Kolay kolay bulamayacağınız caz standartları yorumlarını orada bulabilirsiniz.

TSK Hava Kuvvetleri Komutanlığı Cazın Kartalları Orkestrası ve Yıldız İbrahimova

Festivalin sürdürülebilirliğinin önemi

Feridun Ertaşkan: Ankara Caz Festivali’nin 25 yıllık tarihi sormakla bitmez ama artık bu yılın festivaline gelelim. Bu yıl festivalin temasını 'cazda sürdürülebilirlik' olarak belirlediniz. Burada sürdürülebilirlikten kastınız nedir ve Ankara Caz Festivali'ni bu kavram içinde nerede görüyorsunuz:

Özlem Oktar Varoğlu: Sürdürebilmek marifettir. Dünya bunu son 10 yılda özellikle ve öncelikle çevre açısından ele aldı. Geçen sene, mensubu olduğum New York’ta kurulu CSU (Consortium for Sustainable Urbanisation) toplantılarında caz festivali düzenlediğimi öğrenince sanatta sürdürülebilirlik konusunda sorular sordular, sohbetlerimiz oldu. O zaman bu senenin temasını belirledim. Ülkemizde de sürdürülebilirlik bu sene büyük kurumların üzerinde durduğu bir kavram olmaya başladı. Zamanlamamız müthiş oldu. İklim ve çevre açısından ise Yönetim Kurulu Üyemiz ve bu konuda uzman Prof. Dr. Nesrin Algan’ın bir yazısını da blogumuzda okuyabilirsiniz: https://www.cazdernegi.org/blog/post/38

Cazda sürdürülebilirliği iki açıdan ele alıyorum. İlki, derneği ve festivali 25 yıldır sürdürebilmiş olmak. Genel olarak bir yapıyı, organizasyonu sürdürülebilir kılmak, yani yapısal ve kurumsal olarak sağlam bir organizasyonel temel üzerine oturan, kuralları ve yönergeleri dökümante edilmiş bir şekilde oluşturmanın önemine değiniyorum. Aynı zamanda sizden sonra sürdürülebilir olması için de gençleştirerek ve geliştirerek zamana uyumlamanın öneminden bahsediyorum. Çok zor olduğunu biliyorum ve ne kadar kırılgan olduğumuzun bilincindeyim.

Kerem Görsev Trio

Cazda grupların birlikteliklerinin sürdürülebilir olması

Sürdürülebilirliğe atfettiğim diğer konu ise, grupların birlikteliklerini sürdürebilmelerini önemsiyorum ve buna dikkat çekmek istiyorum. Birlikte uzun zaman çalan gruplardaki sinerjiyi seviyorum. Onları koruyan bir kurumsal yapı olması, bir destekleri olması da çok önemli tabii. Örneğin 20 yıldan fazla aynı müzisyenlerden oluşan grubuyla birlikte çalmış efsanevi saksofoncu Peter King Quartet’i getirmiştik Ankara Caz Festivali’ne. Harika bir performanstı. İşini çok iyi bilen ve yapan bir grubun ötesinde bir şeyler vardı. Uzun süren dostluklardaki sağlam yapı, birbirlerini çok iyi tanıyan ve uyumlu bir grubun oluşturduğu müzik karşısında tüylerim diken diken olmuştu. Uyum çok sağlamdı. Bu uyumu yakalamak ve üzerine bir şeyler söyleyebilmek her zaman zor olsa da buna bir izleyici olarak verdiğim değeri hatırlatmak istedim.

Ankara Caz Festivali'nin uzun soluklu üç orkestrası

Feridun Ertaşkan: Bu sene festivalde 25. yıla özel etkinlikleri kısaca anlatabilir misiniz?

Özlem Oktar Varoğlu: Festivalde Hava ve Deniz Kuvvetleri orkestralarının yanı sıra bir uzun soluklu orkestra daha yer alıyor: Ankara Büyükşehir Belediyesi Kent Orkestrası. Karayalçın zamanından bu yana tanıdığım bir orkestra. Gelişerek varlıklarını sürdürebilmeleri, kurumsal olarak Belediye tarafından desteklenmeleri çok önemli.

Yine uzun zaman birlikte müzik yapmış grupları, 25 yılımızda bizlerle birlikte olmuş grupları ağırlamak istedik. Sürdürülebilirlik konusunda sponsorlarımızla, basın kuruluşları ile ve destek verenlerimizle söyleşilerimiz var. Programın tamamı için web sitemizden incelenebilir; https://www.cazdernegi.org/festivals/ankaracazfestivali

Tuna Ötenel

Tuna Ötenel'e 25. yıl özel ödülü

Feridun Ertaşkan: Tuna Ötenel’e 25. yıl özel ödülü vereceksiniz, bu ödülün hepimiz için özel anlamı var, bunu sizden öğrenmek isterim.

Özlem Oktar Varoğlu: Caz Derneği 25. Yıl Özel Ödülü Tuna Ötenel’e veriliyor çünkü Derneğin var olma sebeplerinden biridir kendisi. Hem caza besteci ve yorumcu olarak kattıkları, hem Ankara’lı cazcılara verdiği hocalık desteği çok önemli. Festivalin başlamasından 1 yıl önce, yapımcılığını yaptığım "Sometimes" albümünün tanıtım konserlerinde organizasyon ve tanıtım serüvenim başladı. 1996’dan bu yana hemen her festivalimizde sahne aldı, uzun süren rahatsızlıkları yüzünden ara versek de hep kalbimizde ve katılabildiği her zaman festivalimiz onu ağırlamaktan mutluluk duyuyor.

Yerli sanatçıya yüzümüz pandemi nedeniyle değil, hep dönüktü

Feridun Ertaşkan: Pandemi nedeniyle yurtdışından sanatçı davet etme konusunda sıkıntı yaşadığınızı biliyorum. Festivalin 25. yılı olduğunu düşünürsek bu sorun program kurgunuzu engelledi mi?

Özlem Oktar Varoğlu: Gerçi Ankara Caz Festivali’nin önceliği ülkemiz sanatçılarında oldu hep. Yani, biz pandemi nedeniyle yerli sanatçıya dönmedik yüzümüzü, zaten hep onlardan yanaydı ama evet, hepimiz gibi biz de yaşadık bu sorunu. Yine de uzun süren yazışmalardan sonra Hollanda ve İtalya Büyükelçilikleri ve Fransız Kültür Merkezi aracılığı ile çok özel konuklarımızla festivalde buluşacağımız için mutluyuz.

Feridun Ertaşkan: 25. yılın festivali de geride kalmış olacak ve sizde ikinci 25 yılı yaşamak üzere önünüze bakacaksınız, Ankara Caz Festivali’nde geleceğe dair yeni neleri gerçekleştirmek istiyorsunuz, bize buradan vereceğiniz müjdeler, bilgiler var mı?

Özlem Oktar Varoğlu: Öncelikle 25 yılın yorgunluğunu alkışlarla alıp, Sibel Köse’nin ilk albümü "Love Songs – Sibel Köse featuring Michiel Borstlap" albümüne yoğunlaşacağız. Derneğin 25. Yılı için yapmakta olduğumuz 25 Yılda Caz Derneği kataloğumuzla birlikte destek vermiş tüm kurumlara yeniden merhaba diyeceğiz.

Sonra da başlayıp bitiremediğimiz Caz Arşivi, Beran Paçacı ile başladığımız Türkiye’de Caz veri tabanını oluşturmak ve cazda dijitalleşme çalışmalarını bitireceğiz. Festivalin kurumsal yapısını sağlamlaştırmaya ve gençleştirmeye çalışacağız. 26. Ankara Caz ve 6. Bodrum Caz Festival'lerini düzenleyeceğiz. Caz Burs Fonu'muzu daha iyi duruma getireceğiz. Caz eğitmenleri yetişmesi için Burs Fonu yeni çağrılarını alıyor, başvurular için linki vermek isterim: https://www.cazdernegi.org/scholarship

Feridun Ertaşkan: Cazkolik olarak biz de Ankara Caz Festivali'ni 13 yıldır desteklemeye gayret ediyoruz, bu kadar uzun bir sürenin sizler için ne anlama geldiğini gayet iyi anladığımızı belirtmek isterim, ne kadar gurur duysanız azdır ve bundan sonra da bu yolculukta hep birlikte yürümekten mutluluk duyacağız. Hem 25. yıl hem bu seneye dair son olarak neler söylemek istersiniz?

Özlem Oktar Varoğlu: Birlikte geçirdiğimiz 13 yılımızda gerçekten bize festivallerde çok destek oldunuz, yaptıklarımızın caz camiasında duyulmasını sağladınız, iyi bir kaynak oluşturdunuz. Emeklerinize sağlık. Güzel dilekleriniz için teşekkür ederim. Destekleriniz çok kıymetli.

Son olarak, Festivaller Direktörümüz Pınar Gürer ve Caz Derneği Direktör Yardımcımız Mert Orhun başta olmak üzere tüm gönüllü arkadaşlara teşekkür ederim. Cazseverlere iyi ki varsınız demek istiyorum. Hep birlikte daha güzeliz, daha güçlüyüz. Müziğin birleştiriciliği ve cazın özgürlüğü aklımızı başımızdan almaya devam etsin.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 19 Ekim 2021, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN