Don Byas

Carlos Wesley "Don" Byas bebop akımıyla ilişkilendirilen ve Count Basie, Duke Ellington, Art Blakey ve Dizzy Gillespie gibi isimlerle birlikte çalmış tüm zamanların en büyük tenor saksafoncularından biridir. Oklahoma`da dünyaya geldi. Annesi piyano, babası da klarnet çalardı. Eğitimine klasik müzikle başlayan Byas keman, klarnet ve alto saksafon çalmayı öğrendi. Birçok enstrüman çalabilen Benny Carter idolüydü. 17 yaşında Bennie Moten, Terrence Holder ve Walter Page`le birlikte lokal orkestralarda çalmaya başladı; 1931-1932 yıllarında "Don Carlos and His Collegiate Ramblers" adlı lise orkestrasını kurup yönetti. Batı yakasına yerleştikten sonra tenor saksafona geçerek bazı Los Angeles gruplarında çaldı. 1935 yılında Eddie Barefield ve tromboncu Tyree Glenn`le birlikte Paradise kulübünde sahne alan Lionel Hampton`un grubunda çalıştı, ayrıca Buck Clayton, Lorenzo Flennoy ve Charlie Echols`la birlikte çaldı.

1937 yılında New York`a yerleşen Don Byas Eddie Mallory`nin grubunda çalıştı ve Mallory`nin şarkıcı eşi Ethel Waters`a eşlik etti. 1938 yılında kısa bir süre ve daha sonra 1939-1940 döneminde aranjör Don Redman`ın orkestrasında yer aldı. İlk solo kaydı "Is This to Be My Souvenir"i Timme Rosenkrantz and his Barrelhouse Barons grubuyla Mayıs 1939`da yapan Byas Lucky Millinder, Andy Kirk, Edgar Hayes ve Benny Carter`in orkestralarında çalıştı; Mart 1939-Ocak 1940 tarihleri arasında Andy Kirk grubunun kayıtlarına katıldı. Eylül 1940`ta Billie Holiday`in "Practice Makes Perfect" parçasının kaydında sekiz barlık solosuyla dikkat çekti. Piyanist Pete Johnson, trompetçi Hot Lips Page ve şarkıcı Big Joe Turner`in kayıtlarında da yer alan Byas, 1941`deki ünlü Minton`s session`larında Charlie Christian, Thelonious Monk ve Kenny Clarke`la birlikte çaldı. 1941 başlarında Paul Bascomb`la olan kısa birlikteliğinin ardından Lester Young`un yerine Count Basie orkestrasına seçilmesiyle birlikte asıl patlamayı gerçekleştirdi. Orkestrayla birlikte yaptığı çalışmaların yanısıra Reveille with Beverly ve Stage Door Canteen filmlerinin müzik kayıtlarında yer aldı. Kasım 1943`te Basie`yle son kaydını yaptıktan sonra New York kulüplerinde küçük gruplarda çalmaya başladı. 1944 yılında Coleman Hawkins`le birlikte Yacht Club`da ve yine aynı yıl Dizzy Gillespie, Charlie Parker, George Wallington, Oscar Pettiford ve Max Roach gibi isimlerle birlikte Onyx Club`da çaldı. 1944 yılının Şubat ayında Coleman Hawkins liderliğinde gerçekleştirilen ve ilk bebop kayıtları olarak kabul gören plak kayıtlarında yer aldı ("Woody `n You"). 1944 Mayıs`ında ise kendi grubunu kurarak Three Deuces kulübünde çalışmaya başladı. Kariyerinin en verimli yılı olarak gözüken 1944`te Otto Preminger`in "Laura" filminin aynı adı taşıyan parçasıyla bir de hit yarattı. Bebop`la olan ilişkisine rağmen swing sound`una derinden bağlılığını asla yitirmeyen Don Byas, en büyük ilhamı Art Tatum`dan aldığını şu sözlerle ifade etti: "Herhangi bir stilim yok, sadece Art gibi üflüyorum." 1945-1946 yıllarında Savoy session`larında yer alan ve Ocak 1946`da Esquire dergisinin anketinde tenor saksafon dalında ikinciliği elde eden Don Byas, 22 Şubat 1946`da Dizzy Gillespie`nin "52nd Street Theme" ve "Night in Tunisia" parçalarının kaydında çaldı. Eylül 1946`da Don Redman orkestrasıyla birlikte çıktığı Avrupa turnesinin sonunda da, ki savaş sonrası eski kıtayı ziyaret eden ilk sivil orkestraydı bu, Avrupa`da kalmaya karar verdi. Bir süre Belçika ve İspanya`da çaldıktan sonra Paris`e yerleşti ve derhal kayıt yapma imkanı buldu. 1947 ve 1948 yıllarını Barcelona`da geçirerek Bernard Hilda`nın orkestrası (Ağustos 1947), Francisco Sanchez Ortega ve Luis Rovira`yla çalışmalar yaptı. 1949 yılından itibaren sadece Saint-Germain-des-Prés kulüplerinin değil, aynı zamanda Fransız Riviera`sının da tanınmış figürlerinden biri olarak müzik alanındaki yeteneklerinin yanısıra bilardo, balıkçılık, dalış ve aşçılık (Cajun ve Creole mutfağı) alanlarındaki yeteneklerini de sergileme olanağı buldu. Düzenli çalışma olanağı bularak birçok dost edindi. 1953 yılında yeniden Andy Kirk`le bir araya gelerek Vogue adına kayıt yaptı ve yine aynı yıl Beryl Booker`la plak kaydı gerçekleştirdi. Daha sonra Hollanda`ya yerleşerek bir Hollandalı`yla evlenen Byas Art Blakey, Kenny Clarke, Duke Ellington, Gillespie, Jazz at the Philharmonic, Bud Powell ve Ben Webster gibi turnedeki Amerikalı sanatçı ve topluluklarla birlikte çaldı. 1970 yılındaki bir Newport Caz Festivali katılımı dışında ülkesine dönmeyen ve bu yüzden Amerika`da büyük ölçüde unutulmuş bir isim olan Don Byas, 1972 yılında Amsterdam`da akciğer kanseri sonucu hayata veda etti. Sanatçı 1997 yılında Oklahoma Jazz Hall of Fame`e kabul edildi.

Don Byas diskografisi: İlk yıllar: The Immortal Charlie Christian, (1939-1941 recordings, released, Legacy, 1980), Quintessential Billie Holiday, Volume 8 (1940, Columbia Records), "Harvard Blues" (with Count Basie, 1941 on America`s No. 1 Band: The Columbia Years), "Sugar Blues" (with Basie, 1942, also on America`s No. 1 Band), "Indiana", "I Got Rhythm" ve "Laura" (Various Artists, Town Hall Concert, 1945, Commodore Records), Midnight at Minton`s (1941), Savoy Jam Party: The Savoy Sessions (1944–45. Avrupa yılları: Don Byas in Paris (1946–49), Those Barcelona Days 1947-1948, Le Grand Don Byas (1952–55), The Great Blue Star Sessions 1952-1953, With Dizzy Gillespie The Mary Lou Williams Quartet featuring Don Byas (1954), Don Byas with Beryl Booker (1955), A Tribute to Cannonball (with Bud Powell, 1961), Amalia Rodrigues with Don Byas (1973), A Night in Tunisia (1963), Walkin` (1963), Anthropology (1963), Americans in Europe Vol. 2 (Impulse!, 1963), Autumn Leaves (live with Stan Tracey, 1965), Don Byas Quartet featuring Sir Charles Thompson (1967), Ben Webster meets Don Byas (1968).

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 21 Ekim 2012, Pazar

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN