Müzik, Toz Çanağı ve Pnömoni

2019 Aralık ayından beri dünyanın mücadele ettiği Coronavirüs salgını hayatımıza farkında olmadığımız birçok şeyi beraberinde getirdi. “Pnömoni” kelimesi hayatımızın bir parçası haline geldi, hatta; “Pnömoni”; “Zatürre”yi kovdu bile diyebiliriz. Pnömoniye çeşitli şarkılarda ana konu olarak ya da sözlerinde kötü bir durum olarak rastlanabilir. Roosevelt Üniversite’sinden Ger Rijkers tarafından 2017’de yapılan bir araştırmada “love (aşk)” kelimesinin 324,016 “kıskançlık (jealous)” kelimesinin 3879; bunlara karşın “pnömoni” kelimesinin 239 şarkı sözünde geçtiği tespit edilmiştir. “Pnömoni” sözcüğünün geçtiği en ünlü şarkı şüphesiz Chuck Berry’nin 1956’da çıkardığı “Roll over Beethoven” isimli Beethoven’ın zamanının geçtiğinin kendi zamanlarının başladığının ilanı olan efsanesidir. Şarkı daha sonra 1963’te The Beatles, 1973’te Electric Light Orchestra tarafından tekrar yorumlandı.

“Rockin pneumonia” terimi Chuck Berry tarafından icat edilmiştir. O dönemlerde antibiyotik kullanımı pek yaygınlaşmadığı için özellikle Streptococcus pneumoniae bakterisi oldukça tehlike arz ediyordu. Antibiyotik olmayınca da şarkıdaki gibi ritimden ve bluesdan medet umuluyordu. “Roll over Beethoven” Chuck Berry tarafından piyasaya sürüldüğünde Bilboard Hot 100 listesinde kendisine 29. sırada yer buldu. Yaklaşık bir yıl sonra Huey ‘Piano’ Smith “A Rockin’ Pnemonia and the Boogie Woogie Flu” adlı şarkıyı piyasaya sürdü ve Huey ilk defa Bilboard listesinde görünmeyi başardı. Huey ‘Piano’ Smith, Chuck Berry’nin “I got the rocking pneumonia, I need a shot of rhythm and blues” dizesinden ilham aldığını ve “… the boogie woogie flu” terimini eklediğini söylüyor.

“Roll over Beethoven”ın çıkışından önce ve sonra pnömoninin nedenlerinden, belirtilerinden (yüksek ateş, göğüs ağrısı, kuru öksürük, nefes darlığı, halsizlik, bulantı, kusma) ve sonuçlarından bahseden şarkılara rastlamak mümkün. Örneğin, Elves Presley de GI Bues filminde söylediği “Dadja’ Ever” şarkıda “Ya get up in the morning and turn the shower on, you’re gettin’ pneumonia, the hot water is gone” diyerek kendince pnömoniden korunmanın yolunu anlatmıştır. 20. yüzyılda dünya üç büyük grip salgınıyla baş etti. Bunlar, 1918’deki İspanyol gribi (H1N1), 1957’deki Asya gribi (H2N2) ve 1968’deki Hong Kong gribiydi. Otis Redding “1966’da piyasaya sürdüğü “Hawg for you” adlı şarkıda “I got rockin’ pneumonia, asiatic flu, I got something to tell you baby!” diyerek 1957-1958’de tüm dünyayı etkileyen Asya gribi salgınına atıfta bulunuyor. Lightinin’ Hopkins “Pneumonia Blues” isimli şarkısında kendi bakış açısıyla ”my head hurt me so bad till I'm almost to go blind” diyerek pnömoninin neredeyse onu kör edeceğini söylemiştir, gerçekten de az da olsa körlük pnömonin bir komplikasyonu olabilir. Bunlara karşın pnömoninin bulaşıcı doğası şarkılarda kendine yer bulmamıştır.

12 Eylül 2020 tarihinde Ankara’da görülen toz fırtınasının benzerleri 1930’larda Amerika’nın Büyük Düzlükler’inde defalarca yaşanmıştı. Dust Bowl (Toz Çanağı) adı verilen ve kuraklığın eşlik ettiği afetler zinciri Amerikan’ın yaşadığı en büyük felaketlerden biriydi. Yaklaşık üç milyon çiftçi Büyük Ovalar’daki (Great Plains) çiftliklerini terk etti ve daha sonrasında “Okies” olarak anılacak yarım milyon kişinin büyük çoğunluğu Batı eyaletleri olmak üzere göçmeye başladı. Bu çevre felaketini yaratan; kuraklık ve kötü arazi kullanımının birleşimiydi. Yeni yerleşim yeri olarak görünen Amerikan toprakları ve iklimi tam olarak tanınamadığı için Amerikan çiftçileri ve yönetim toprağı kötü şekilde kullanarak toprağı kırılganlaştırmıştı. Dust Bowl’dan (Toz Çanağı) alınan dersler sebebiyle sonrasında bu kadar büyük felaketler yaşanmadı.

Folk şarkıcısı Woody Guthrie’nin daha sonra Mungo Jerry tarafından da yorumlanacak olan Dust Pnemonia Blues (1940) adlı şarkısında Dust Bowl'un (Toz Çanağı) yaşattığı ruhsal ve bedensel sıkıntıyı yansıtmaya çalışmıştır. Toz Çanağı’nın (Dust Bowl) solunması binlerce kişinin ölümüne sebep olması nedeniyle o dönem “Kahverengi Veba” şeklinde anılıyordu. Risk grubu bebekler, çocuklar ve yaşlılardan oluşan “Kahverengi Veba”, yüksek ateş, göğüs ağrısı, nefes almada zorluk ve öksürük belirtileriyle başlıyordu. Astım ve silikozis de bunlara eklenebiliyordu.

Woodrow Wilson "Woody" Guthrie, 20 yüzyılın ilk yarısının tartışmasız en etkili Amerikan halk müzisyenlerinden biridir. En çok halk türküleri, geleneksel ve çocuk şarkıları ve genellikle politik yorumları içeren doğaçlama çalışmaları ile tanınır. Woody Guthrie, 1930'ların Toz Çanağı ve Büyük Buhranı ile yakından tanımlanır. O dönemdeki şarkıları ona "Dust Bowl Troubadour" takma adını kazandırdı.

“Hayatım boyunca bu toz fırtınalarında yaşadım, yaşamaya çalıştım demek istiyorum. Toz sebebiyle hayata tutunmaya çalışan milyonlarca insanla tanıştım. Bu tozdan ve hızlı rüzgardan var oldum. Hükümet ve ofisim yardım ederse bu sorunları aşabiliriz. Bu şarkıları büyük vahşi toz fırtınaları altında yaşamanın nasıl bir şey olduğunu size göstermek için yazdım.”

I went to the doctor, and the doctor, said, "My son,"
I went to the doctor, and the doctor, said, "My son,
You got that dust pneumony an' you ain't got long, not long."

- Woody Guthrie “Dust Bowl Pneumonia”

Kaynakça:

- Booth Library. The Keep. tarih yok. Link (erişildi: September 12, 2020)

- Cook, Ben, Ron Miller, ve Richard Seager. Drought Research. 2011 Link (erişildi: September 13, 2020)

- Golden, Janet, ve Jeffrey Anderson. The Philadelphia Inquirer. 14 December 2012 Link (erişildi: 11 9, 2020)

- Guthrie, Woody. Woody Guthrie. 1991 Link (erişildi: September 13, 2020)

- Rijkers, Ger T., ve Maria Rodriguez Gomez. «Rocking pneumonia» BioMed Central, 2017: 1-4

Rijkers, Ger, Sophie Croon, ve Thuc Anh Nguyen. «Rocking Pneumonia and the Boogie Woogie Flu.» EUROPEAN MEDICAL JOURNAL, 2019: 48-54

Wikipedia. Dust Bowl Ballads. 14 July 2020 Link  (erişildi: September 12, 2020)

Kadir Çakaroğlu

Cazkolik.com / 14 Eylül 2020, Pazartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN