Geri Allen, Kurt Rosenwinkel; "A Lovesome Thing"

Berlin'de yaşayan Amerikalı caz gitaristi Kurt Rosenwinkel, merhum piyanist ve besteci Geri Allen'ı ilk dinlediğinde edindiği izlenimden bu cümle ile söz ediyordu.

"Sanki biri evrenin kapısını açmış gibiydi. Geri'nin çalışını dinlemek yalnızca notaları değil ruhu da içeren güzel ve metafizik bir tecrübeydi. Beni çok etkiledi. Onun huzurunda harika bir tecrübe yaşadım, böyle birini tanıdığım için minnettarım".

Geri Allen 2017'de kanserden ölmeden önce Rosenwinkel ile üç kez birlikte çaldı. İlk ikisi, 2009 yılında Danimarka'daki bir müzisyen semineri sırasındaydı, diğeri de 2012'de New York'taki ünlü klüp Jazz Standard'ta Rosenwinkel'in dörtlüsünde konuk olduğunda idi ama ikili olarak yalnızca bir defa çaldılar ve o da büyüleyiciydi.

2012'de, Paris'te kaydedildikten sonra on yılı aşkın gecikmenin ardından geçen yıl sonu çıkan konser kaydı geçen yılın en beğenilen albümlerinden biri oldu, "Best of" listelerinde yer aldı.

"A Lovesome Thing" albümü Jazz à la Villette Festivali kapsamında Philharmonie de Paris'te kaydedildi. Piyano ve elektro gitar ikilisi cazdaki en zorlu kombinasyonlar arasında gelir, iki müzisyen karmaşık akorları çalarken birbirlerinin ayaklarına basmamaya çalışıyordu. Her duo'da olduğu gibi, her iki müzisyen de müzikleriyle tamamen açığa çıkıyordu, saklanacak yerleri yoktu.

Caz tarihinde bu türden ikililerin göreceli olarak az olmasının nedeni yerleşik karmaşıklıklar olabilir. Allen ve Rosenwinkel buluşması, Bill Evans ve Jim Hall, Brad Mehldau ve Pat Metheny, Fred Hersch ve Bill Frisell gibi ustalıklı piyano/gitar ikililerinin kayıtlarından oluşan sınırlı panteona katkıda bulunuyor.

"A Lovesome Thing", ortalama onar dakika süren beş şarkıdan oluşuyor: Billy Strayhorn'un unutulmaz ve duygusal şarkısı "A Flower is a Lovesome Thing"i, George Gershwin'in "Embraceable You"su, Thelonious Monk'un "Ruby My Dear"ı ve iki orijinal daha; Rosenwinkel'in büyüleyici valsi " Simple #2" ve Allen'ın piyanist Billy Taylor'a saygı niteliğinde yazdığı, daha önce kaydedilmemiş "Open-Handed Reach" adlı eseri.

Her parçanın elle tutulur bir özlem ve gizem duygusu var. Sanatçıların hassas şekilde sohbet ederken, hissederken, desteklerken ve birbirlerinin cümlelerini tamamlarken kutsal bir şey yaratmaya çalıştıkları hissediliyor.

Motéma'nın kurucusu Jana Herzen, San Francisco'daki merkezinde yaptığı röportajda, "Dans etme ve birbirlerinin yoluna çıkmama konusunda harika yetenekleri vardı" dedi. "Bu iki enstrümanı birleştirdiğinizde işler çoğu zaman çamurlaşabiliyor ama burada öyle olmadı. Onlar değerli iki ortaktı, aralarında sürekli fikir şelalesi ve hissedilebilen özel bir dostluk vardı. Böyle bir albümü piyasaya sürmek bizim için büyük onur."

Allen'ın menajeri ve yardımcı yapımcısı Ora Harris, albüm için şunları yazdı: "Geri o geceki müzikal etkileşimin büyük başarı olduğunu düşünüyordu. Ayrıca, ikilinin özgürlüğünün müzikal açıdan önemli olduğunu hissetti. Geri, güzelliğe, genişliğe ve sıcaklığa fazlasıyla sahip olduğundan sık sık Paris'teki konserin açık, akıcı ve doğal olduğundan söz etmişti." Birbirlerine bu kadar iyi eşlik etmeleri, her sanatçının diğer enstrümana düşkünlüğüyle alakalı gibi görünüyor. Allen'ın dönen, dalgalanan piyano akorları genellikle gitara benzer ve Rosenwinkel'in doğaçlama uçuşlarına sıcak bir kucak açıyor. Piyano ise solo çaldığında Rosenwinkel de bu iyiliğe karşılık veriyor. Uzun süredir birlikte çaldığı davulcu Terri Lyne Carrington, "Geri'nin akor hareketi gitar odaklıydı" demişti.

Rosenwinkel Berlin'den Zoom aracılığıyla bağlandığında "piyanoyu seviyorum" demişti. "Annem-babam piyanistti. Ben piyanistlerle çalmaya ilgi duyuyorum ve her zaman da öyle oldu ama Geri ile çalarken bu inanılmaz bir şey. Bu, yemek yemeyi seviyorsan eğer Michelin yıldızlı bir restorana gitmek gibi bir şey, onunla çalmak böyle bir şey."

İkili, üç tanıdık melodiyi inceledikten sonra modernist rüya manzaralarına dönüştürüyor. Örneğin, Herbie Hancock'un 1998 tarihli "Gershwin's World" albümündeki cesur düzenlemesine dayanan "Embraceable You" isimli klasik baladı beklenmedik armoniler ve doğaçlamalarla dönüştürerek bir nevi zihin kaynaşması oluşuyor. Zaman zaman, Allen piyanoyu tıngırdatırken Rosenwinkel de gitarda piyanistik cümleler çalıyor. Başka bir yerde Rosenwinkel, Allen'ın alçalan ses dalgaları için hafif vuruşlu bir akış yatağı sağlıyor.

Alkışlar sona erdikten sonra Allen sanki Rosenwinkel'le hâlâ birlikte olduklarından emin olmak istercesine izleyicileri kontrol etti. Düzenleme için Hancock'a teşekkür ederek; "Melodiyi tanıdınız mı bilmiyorum ama o, tüm o güzel, yoğun uyumun ortasında oradaydı" diyor. Rosenwinkel sohbet sırasında aralarındaki müzikal bağı açıklamaya çalıştı. "Sanırım ikimiz de zanaata, geleneğe ve armonik duyguya bağlıyız. Yine de mistik bir şeyler paylaştığımızı hissettim. Piyanist armonisi her zaman önemsediğim bir şeydir. Allen piyanoda her türlü kontur ve orkestrasyonda o kadar usta ve fedakar bir müzisyen ki etrafındaki diğer müzisyenlere alan açabiliyor. Bir eşlikçi olarak hep cömert davrandı. İkimiz de bu konuda benzer şeyler hissettik. Diğer müzisyenlere karşı yardımseverdi ama Geri yine de sert ve korkutucu biri olabiliyordu. Piyano üzerinde dehşet verici bir gücü vardı. Bu benim için heyecan vericiydi ama aynı zamanda nazik, uzlaşmacı ve tatlı bir insan olarak mütevazı ve ayakları yere basan biriydi".

Allen ve Rosenwinkel'in tek seferlik bu konsere hazırlanmak için çok az vakitleri vardı. Rosenwinkel, "Konser günü İtalya'ya el yapımı Moffa Maryan arktopumla uçtum" diye hatırladı. "Daha düşük bas notaları veren amfiyi taktım, prova yapmak istedim ama Geri'nin kızıyla bir sağlık sorunu vardı bu yüzden prova için bir gün erken gitme fırsatı bulamadık, konser günü mekanda buluşup ses kontrolü yaptık ve hızlıca birkaç şeyin üzerinden geçtik: benim ve onun orijinal besteleri yanında ve çalacağımız diğer bestelere karar verdik. Herbie, Allen'ın önceden gönderdiği liste olan parçaydı, yanısıra, 'Ruby My Dear'ın çok özel sonuna değindik".

Rosenwinkel şöyle devam etti: "Konserden sonra mühendis bana MP3'leri bir CD'ye kaydedip verdi. Kaydı Geri'ye de gönderdim. Kaydı ilk dinlediğimde harika olduğunu farkettim. Bu kaydın şimdi bende olduğunu ve yıllardır bunu bir gün mutlaka yapacağımı  aklımın bir köşesinde tutuyordum. 2017'de yayınlamaya karar verdim ama tam da Geri'nin vefat ettiği günlerdi. Ben de Geri'nin menajeri Ora'ya yayınlama fikrimi söyledim. Cité de la Musique'e (Filarmoni'nin de dahil olduğu Paris kompleksi) başvurduk ve konserin haklarının bize devredilmesini istedik. Onların bu devri yapması için tam beş yıl geçti". Jana Herzen'in ortağı basçı Charnett Moffett'in de 2022'de vakitsiz ölümüyle görüşmeler kesintiye uğradı. Jana sonunda görüşmelere geri döndü ve istenen para bir şekilde karşılayabileceğimiz bir rakama dönüştü".

Rosenwinkel, "A Lovesome Thing"in çıkışını kutlamak amacıyla Kasım ayında piyanist Gerald Clayton'la beraber albümdeki parçaları çalmak için yeniden Paris'e gitti. Konser, Paris'in Sunset-Sunside caz kulübünde Motéma'nın 20. yıldönümünü kutlayan ve plâk şirketinin yeni sanatçıları Flamenkora ve Shuteen Erdenebaatar'ın yer aldığı hafta sonu etkinliklerinin doruk noktasıydı.

Clayton, Allen'dan kalıcı şekilde etkilenen genç caz piyanistleri kuşağının parçasıydı. Hayatının son on yılında New York'ta yaşarken Geri'yi tanıma imkanı bulmuştu. Clayton şöyle diyordu: "Genç piyanistlerin bir araya gelip solo ve ikili konser vermeleri için özel fırsatlar hazırlardı. Geri sadece caz camiasının değil, piyano camiasının da lideriydi. Solo piyano kaydı yapmak [2010'un Motéma'daki Flying Toward The Sound'u], Jason Moran, Vijay Iyer ve Craig Taborn gibi harika sanatçıların da isteğiydi. bu yüzden Geri'nin korkusuzluğunu seviyordum. Kendimiz için belirlediğimiz sınırların ötesine geçme cesaretine sahip biriydi. Kendi çalımımızı ve sesimizi tanıyoruz ve biraz da güvende kalma eğilimimiz vardır ama Geri bunu yapmadı. Her zaman yapabileceğinin ötesine geçti. Bunu gerçekten ilham verici buluyorum."

Clayton, "Rosenwinkel ile ikili çalmak benim için yapılacaklar listemdeki bir tecrübe gibiydi; gerçek bir zevkti. Kurt'la ilk kez ikili çalma fırsatım oldu. Birlikte çalmak istediğimiz şarkıların listesini çıkardık, liste o kadar popülerdi ki, albümün çoğunu çaldık. Herbie'nin reharmonizasyonuyla birlikte 'Embraceable You'nun o güzel aranjmanı da vardı. Ayrıca 'Embraceable You'nun zıddı olan 'Quasimodo'yu da çaldık ancak Herbie'nin gerçekten geniş kapsamlı ve keşfedici yeniden düzenlemesi nedeniyle kimsenin kulağı orada bir fazlalık varmış gibi hissetmiyordu" diyordu.

İkili ayrıca Charles Mingus'un "Üç Renkli Otoportre" ve Clare Fischer'in "Pensativa" adlı eserlerini de seslendirdi. Her iki sanatçı da yakın zamanda ikili olarak tekrar birlikte çalmayı beklediğini söylemişti.

Her ikisi de Geri Allen'in aşkın bir şeye ulaşma konusundaki kararlılığından ve alçakgönüllülüğünden benzer şekilde etkilenmişti. Rosenwinkel, "Müziğe karşı armonik bir dil ve manevi bir yaklaşımı paylaştık. Bu şeyleri söylemeden saklamayı tercih ederdi. Gerçekçi ve alçakgönüllüydü. Samimi kişisel alanlar hakkında süslü konuşmalar yapmazdı ama biz bu manevi şeylerin gerçekliğini paylaştık, müziğin konuşmasına izin verdik."

Herzen de aynı fikirdeydi: "Kurt ve Geri manevi bir düzlemde tanıştılar. Müzikte de bunu duyuyoruz. Benim için bu bir mucize. Başka bir seviyeye uyum sağlamanız gerekiyor. Aşk gibi, onu da hissediyoruz ama görünmez şekilde."

Yazan: Allen Morrison, Fotoğraf: Michel Jackson

Bu makale orijinali DownBeat dergisinin Mart sayısında yayınlanmıştır.

Çeviri Cazkolik.com / 18 Nisan 2024, Perşembe

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN