Oğuz Büyükberber Quintet Thelonious Monk`un 100. yaşını kutluyor

Eni boyu belli caz dünyamızda sınırları zorlayan, hacmimizin dışına taşan güzel işler oluyor. Aslına bakılırsa Oğuz Büyükberber`in tüm albümleri rahatlıkla bu kapsama girer. Bu yıl malum Monk yılı. İşaret fişeği yıl başında atıldı. Şahsen, yüzüncü yaşlarına erişen Ella, Rich, Gillespie ve Monk dörtlüsü içinde en çok Ella`nın yılboyu konuşulacağını tahmin ediyordum, öyle de oluyor aslında, ama Monk üzerine yapılanlar beni şaşırttı desem yeridir. Her yerden farklı temalı kutlama haberleri geliyor. Thelonious Monk hakkında bu yıl yapılmış en güzel projelerden birinin bizden çıkması gurur verici. Bas klarnetçiler Oğuz Büyükberber ve Tobias Klein ile piyanoda Tolga Tüzün, basta Çağlayan Yıldız ve davulda Can Kozlu`nun olduğu "Off Monk" beş Monk bestesine yepyeni bakış açıları getirmiş. Şimdiye kadar kaç kez dinledim saymadım ama sanatçılar parçaları keşfederek çalarken aynı şeyi biz dinleyicilere de tavsiye ediyorlar adeta. Bu yüzden, klavye başına oturduğumda "Off Monk" albümünde yeralan Monk bestelerini orijinalleriyle peşisıra dinleyerek yazmayı tercih ettim. Bir cazsever olarak hem keyifli hem heyecan verici bir tecrübe oldu. Size de tavsiye ederim.

Well, You Needn`t

Oğuz Büyükberber Quintet`in Monk yorumlarına ayırdığı albümde solist karakterli çift bas klarnet olması nadir rastlanan bir olay. "Off Monk" albümü bu sayede benim şimdiye kadar dinlediğim en ilginç "Well You Needn`t"la başlıyor. Monk besteleri arasında hınzır melodisiyle geniş doğaçlama ipuçlarına sahip olan "Well, You Needn`t" melodisinin çekim gücü hem çift klarnetin hem diğer enstrümanların tema çevresinde eliptik gezintisi dinleyende çarpan etkisi yaratıyor. Monk`un cazip yanı bestelerinde yeni kapılara açılan `progressive` özelliklerin müzisyende sahiplenme duysusu yaratması sanıyorum. Beşlinin icrasının cazseverde yarattığı dinleme zevki yanında sunduğu keşif olanakları heyecan verici.

Straight, No Chaser

Bu beste "Well You Needn`t"ı andıran bir cümleyle başlamıyor mu? Ama bir fark var, "Well, You Needn`t" kendi çevresinde dolandıran bir melodi, "Straight No Chaser"ın ise ucu açık. Öyle ki, bu beste Monk`un bir albümünde tam 11 dakika uzunlukta saksofon sololu bir blues iken 1952 tarihli efsanevi albümü "Genius of Modern Music, Vol.2"de sadece 3 dakika. Önce Monk kayıtlarını dinleyince Büyükberber ve arkadaşlarının nasıl tercihte bulunacaklarını insan ister istemez daha merak ediyor. Onlar da uzun tercihte bulunmuşlar, sahneye birer birer çalarak çıkan müzisyenler gibiler. Klarnetlerin stereo etkisi albümün en heyecan verici yanı. Tolga Tüzün`ün aralara giren tuşları serinlik verdiği gibi separasyon etkisi de yaratıyor. Klarnetin biri daha ısrarlı. Kozlu ile Yıldız`ın basamaklı desteği, kısa süreli de olsa Yıldız`ın son düzlükteki arpejli sohbeti basla klarnet arasında adeta çekişmeye dönüşüyor.

In Walked Bud

Dinleme tecrübelerim arasında bu parça Jon Hendricks`in sesiyle özdeş, ayrıca, kapağından dolayı caz tarihinin etkili ve spekülatif albümlerinden oldu. Belki bu nedenle olacak albümde gözüm ilk bu parçayı aradı. Mukayeseli ve sıralı dinleme yaptığım için beklemek zorundaydım ama değdi. Büyükberber beşlisiyle Monk orijinalleri arasına giren tek farklı ekstra dinleme Joshua Redman Brad Mehldau`nun geçen sene yayınladıkları "Nearness"deki "in Walked Bud" yorumu oldu. Aslıda araya başka bir yorum sokmaya hiç niyetim yoktu ama tenor saksofon piyano ikilisinin referansı çift bas klarnet piyano ilişkisi için bir an önemli göründü. Peşinen söyliyim, beşlinin "in Walked Bud" finali olağanüstü güzellikte, uyumlu, esprili ve zarif.

Off Minor (Take 1 / 2)

Monk`un 1957 albümü "Monk`s Music" 19. yüzyıl bestecisi William Henry Monk`un 55 saniyelik "Abide with Me" isimli duasıyla başlar. Thelonious Monk`un albüme niye bu girişle başlamış bilmiyorum. "Karanlıklar derinleştikçe / Tanrım benimle kal" benzeri sözlere sahip bir çeşit ilahidir. Oğuz Büyükberber ve arkadaşları kendi albümlerinde bu bestenin, yani, "Off Minor"un iki farklı versiyonuna yer vermiş. İlk versiyonda klarnetlerin biri daha melodili yürürken diğer klarnet ve enstrümanlar ses dokularıyla ilerliyor. Her enstrümanın hem kendi alanı var hem kesiştikleri alanlar var. Parçanın ikinci versiyonu daha farklı başlıyor. Caz tarihinde "Take"ler genellikle ya hatalar ya farklı final tercihleri ya da bambaşka sebeplerle anılır, burada belli ki doğrudan alternatif icraya yönelinmiş. Bana sorsanız hangisi diye "Take 2" derim ama bir sebebi yok.

Bemsha Swing

Monk`un en sevilen bestelerinden "Bemsha Swing" bu hafta karşıma çok çıktı. Son İKSV Genç Caz elemelerinde iki genç müzisyen grubu sahnede çalmak için bu besteyi tercih etmişti. Her ikisi de gayet güzel çaldı. Monk`la Denzil Best`in 1952 tarihli ortak bestesi dile çok takılan bir melodiyle başlar. Çalması da, dinlemesi de en zevkli bestelerdendir. "Brilliant Corners" albümünde Sonny Rollins, Ernie Henry, Clark Terry`li icra efsane olmuştur. O albümde girişi saksofonla trompet yapar ardından piyanonun bölümü gelir, yine tenor saksofon piyanolu geçişle solistliği trompete devreder, davul solo + yine hep birlikte final. Oğuz Büyükberber ve arkadaşlarının "Bemsha Swing"i ise albümün en deneysel parçası. Uzun ve meraklandırıcı introsu var, tanıdık ilk notalar ikinci dakikada gelmeye başlıyor. Gizemli bir "Bemsha Swing" tercih edilmiş ama dikkati azaltmıyor. Merak ve ipucu unsuru dinleyiciye cazip gelebilir. Sanki, normalde tek cümlelik melodi uzun ve işlevsel dokularla 12 dakikaya kadar yayılmış. Bence, "Bemsha Swing" arşivine orijinal bir bakış açısı katılmış. Mesela, 15 parçalık bir "Bemsha Swing" Spotify listesi yapsam biri mutlaka bu olurdu.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 03 Haziran 2017, Cumartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN