Rahsaan Roland Kirk

Tenor saksofon, flüt ve diğer pek çok nefesliyi (klarnet, stritch, manzello vb) bir arada çalabilen Amerikalı multi-enstrümantalisttir. Doğumundan kısa bir süre sonra görme yetisini kaybeden Rahsaan Roland Kirk Ohio Devlet Okulunda (körler için) eğitimini tamamlar. 12 yaşından itibaren saksofon ve klarnet çalmaya başlar ve 1951 yılında kendi grubunu kurarak Ohio civarında diğer gruplarla birlikte dans partilerinde çalar. 16 yaşındayken bir gün üç enstrümanı aynı anda çaldığını hayal eder ve ertesi gün bir müzik dükkanına giderek bütün kamışlıları dener. Dükkanın bodrumunda yüzyılın başlarında İspanyol askeri bandolarında kullanılan stritch ve manzello adlarında iki arkaik saksofon bulur, ki bunlardan ilki düz bir alto saksofon, diğeriyse altoya benzeyip soprano gibi tınlayan bir saksofondur. Kirk bunları alarak tenor saksofonla beraber üçünü aynı anda çalabileceği bir teknik geliştirir. Ayrıca siren, ıslık ve diğer ses efektleri kullanarak performanslarındaki drama etkisini güçlendirir.

İlk albümünü 1956 yılında kaydeden sanatçının bu çalışması hiç dikkat çekmez. Daha sonra 1960 yılında Ramsey Lewis`in yardımıyla Cadet plak şirketi adına bir kayıt gerçekleştirir ve bu kayıt derhal tartışmaları da beraberinde getirir. İnsanlar Kirk`ü caka satmakla suçlarken o yaptığı herşeyin bir sebebi olduğunu, siren ve benzeri sesleri çalarken kafasının içinde duyduğunu söyleyerek kendisini savunmaktadır. Aslında bütün bir caz geleneğine derinden hakimdir ve Jelly Roll Morton ve Fats Waller`ın çalışmaları da dahil olmak üzere eski müziği hatmetmiştir. Kirk`e göre caz "siyah klasik müzik"tir ve onun vahşi, "saf" doğasına nüfuz etmek suretiyle çalışmalarında Avrupa klasik müziği etkilerini tümüyle dışlamıştır. 1961 yılında 4 ay boyunca Charles Mingus`la çalışır, onun ünlü "Oh Yeah" albümünde yer alır ve birlikte California turnesine çıkar. Şöhreti artık uluslararası boyuta taşınmaya başlamıştır. Mingus`la çalıştıktan sonra Avrupa`ya ilk seyahatini gerçekleştirir ve Essen Caz Festivali`nde (Batı Almanya) sahne alır. 1963 yılından itibaren kendi quartet`iyle düzenli olarak deniz aşırı turnelere çıkar ve Ronnie Scott`s kulübünde (Londra) çalar. 1960`ların kalan bölümünü ve 1970`lerin başlarını grubu Vibration Society ile birlikte kulüplerde, konserlerde ve belli başlı festivallerde (Amerika, Kanada, Avrupa, Avusralya ve Yeni Zelanda`yı kapsayan) çalarak geçirir.

1975`te vücudunun bir kısmını felce uğratan bir kalp krizi geçirir. Ancak büyük bir cesaret ve azim göstererek yeniden tek kolla çalmaya başlar, ki bu, bir saksofoncu için neredeyse imkansız bir durumdur. Bu şekilde uluslarası bir turneye katılır, festivallerde çalar ve hatta TV`ye çıkar. 1977`de gelen ikinci kriz ise maalesef hayatını sona erdirir. Kirk sadece dinleyici kitlesi tarafından değil meslektaşlarınca da çok sevilen bir sanatçı olmuştur. Onu kategorize etmek imkansızdır: Tamamen kendine özgü olan stili erken New Orleans köklerinden başlayıp swing ve bebop`dan geçerek 1960`ların ve 1970`lerin avant-garde`ına uzanır ve bu şekilde caz tarihinin bütününü kapsar. Kariyeri boyunca sevdiği ve takdir ettiği sanatçılar için Tribute`lar kaydetmiştir, ki bunlar arasında  Fats Waller, Billie Holiday, Duke Ellington, Lester Young, Thelonious Monk, Sidney Bechet, Don Byas, Roy Haynes, Charles Mingus, Clifford Brown, Barney Bigard ve John Coltrane`i saymak gerekir. Her zaman dinleme ve öğrenme heyecanıyla dolu olmuş ve genç sanatçıları teşvik etme konusunda oldukça cömert davranmıştır. Unutulmaz bestelerinden bazıları şunlardır: "From Bechet, Byas and Fats", "No Tonic Pres", "Bright Moments", "Let Me Shake Your Tree", "The Inflated Tear". J.E. Berendt Kirk`ün "eğitimsiz bir sokak müzisyeninin saflığını modern bir caz müzisyeninin inceliğiyle birleştirdiğini" söyler. Mingus`a göreyse o "cazın temsil ettiği herşeydir, GERÇEK`tir".

Bitirirken sanatçının diskografisinden bazı albümlere göz atalım: 1961: We Free Kings - with Richard Wyands on piano, 1962: Domino,1964: Kirk in Copenhagen, 1964: I Talk with the Spirits, 1965: Rip, Rig and Panic - with Jaki Byard on piano, Richard Davis on bass, and drummer Elvin Jones, 1967: The Inflated Tear, 1969: Volunteered Slavery, 1970: Rahsaan Rahsaan, 1971: Blacknuss, 1973: Bright Moments - Live at Keystone Korner, San Francisco: 1976: The Return of the 5000 Lb. Man

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 07 Ağustos 2012, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN