Roy Eldridge

David Roy Eldridge daha ziyade Roy Eldridge olarak bilinen, "Little Jazz" lakaplı Amerikalı trompetçidir. Duke Ellington orkestrasının saksofoncusu Otto Hardwick Eldridge`e bu lakabı fiziksel yapısı itibarıyla vermiştir, bir caz müzisyeni olarak statüsü itibarıyla değil. Roy Eldridge akranları Louis Armstrong ya da Dizzy Gillespie kadar iyi tanınmıyor olabilir, ancak muazzam yeteneğiyle caz tarihindeki etkisi büyük olmuştur. 1930`ların swing stilinden 1940 ve 50`lerin bop stiline geçişte oynamış olduğu önemli rolün yanısıra olağanüstü bir solist olarak davulcu Phil Brown`un Musician dergisinden Burt Korall`a ifade ettiği gibi "doğrudan yüreğe dokunan" derin duyarlıklı bir müzikal stil oluşturmuştur. Roy Eldridge`in rekabetçi yaklaşımı ve güçlü müzisyenliğinin bir sonraki kuşaktan etkilediği başlıca isim Dizzy Gillespie`dir. 6 yaşında davul çalmaya başlayan Roy Eldridge daha sonra borazan ve trompet çalmayı öğrenir; ilk trompet derslerini iyi bir müzisyen olan ağabeyi Joe`dan alır. Trompette ustalaştıktan sonra ilham için Rex Stewart ve Red Nichols gibi brass (trompet / kornet gibi bakırlı enstrümanlar) ustalarının yanısıra hız ve akıcılıklarından etkilendiği saksofonculara yönelir. Aslında bir karnaval grubundaki ilk işini de Coleman Hawkins`in Fletcher Henderson orkestrası kaydı "The Stampede"deki solosunu aynen tekrarlayabildiği için elde etmiştir. Saksofonun cazibesi Eldridge`in stilinin oluşumunda önemli bir rol oynamayı sürdürecek ve sanatçı Lester Young ve Chu Berry gibi isimlerden de oldukça etkilenecektir. Henüz onlu yaşlarındayken Roy Elliott takma adıyla Pittsburgh`da ilk grubunu kuran Eldridge 1920`ler boyunca Horace Henderson’s Dixie Stompers ve Zach White’s Band gibi birkaç önemli grupta çalar. 1930`da New York`a yerleştikten sonra Cecil Scott, Charlie Johnson, Elmer Snowden ve Teddy Hill gibi Harlem`in en iyi topluluklarında kendine yer edinir. Roy Eldridge`in Louis Armstrong`u ilk dinleyişi de 1932 yılına rastlar; Satchmo`nun hızlı çalışı ve zirveye ulaşma becerisinden çok etkilenecektir. 1930`ların ortalarında Fletcher Henderson Orkestrası`nın solisti olarak ülke çapında tanınan Eldridge, grubun "Christopher Columbus" ve "Blue Lou" gibi hit parçalarında yeteneklerini sergileme olanağı bulur. 1936 sonbaharında alto saksofonda ağabeyi Joe`nun yer aldığı bir grupla Chicago’nun Three Deuces kulübünde çalışmaya başlayan sanatçı "After You`ve Gone", "Heckler`s Hop" ve "Wabash Stomp" gibi uzun sololar icra ettiği plaklar kaydeder. Stanley Dance`e göre haftanın 7 gecesi bir radyo yayınında da yer alan bu grubu için Roy Eldridge "sahip olduğum en iyi küçük grup" nitelemesini kullanmıştır. 1939`da 10 kişilik bir grupla birlikte New York`un Arcadia Ballroom`unda çalışmaya başlayan Eldridge, Bunny Berigan`ın düşüşe geçmesi ve Louis Armstrong`un da öngörülebilirliğinin artmasıyla birlikte dönemin zirvedeki trompetçisidir artık. 1941-1942 döneminde Gene Krupa`nın orkestrasıyla çalışarak "Rockin` Chair" ve "After You`ve Gone" parçalarının klasikleşmiş versiyonlarını kaydeden, ayrıca Anita O`Day`la birlikte "Let Me Off Uptown" parçasında unutulmaz bir performans sergileyen Eldridge, aynı zamanda bir beyaz orkestraya katılan ilk siyahi müzisyenlerden biri olur. 1944-1945 yıllarında da Artie Shaw`la birlikte çalışan sanatçı, duyarlı ve gururlu bir kişi olarak ırk ayrımının tüm şiddetiyle hüküm sürdüğü 40`lı yıllarda maruz kaldığı aşağılayıcı davranışlardan dolayı çok incinecek ve yaraları asla tamamen iyileşmeyecektir. Bir örnek verecek olursak: Artie Shaw orkestrasıyla turnedeyken Oakland`daki bir balo salonundaki konser sonrası Eldridge bir sonraki performansın heyecanıyla orkestranın çalıştığı San Francisco`daki kulübe biraz erken gelir, ancak afişte ismi yazılı olmasına rağmen ön kapıdan girişine izin verilmez. Problem sonradan halledilmiş ve girişine izin verilmiş olsa da o kadar bozulmuştur ki o gece çalamaz. Yaşadıklarını daha sonra şöyle anlatacaktır: "Surdinimi ve eşyalarımı fırlatıp ağlamaya başladım. Benim bir suçum olmadığını biliyordum. Sonunda o akşam izinli olduğum söylendi, oysa benim bütün istediğim enstrümanımı çalmaktı." 1950 yılında klarnetçi Benny Goodman, tenor saksofoncu Zoot Sims ve piyanist Dick Hyman`ın da aralarında olduğu bir sextet`le Avrupa`ya giden Eldridge, ırk ayrımının göreceli olarak daha az olduğu kıtada dinleyici kitlesinin yoğun ilgisinden de etkilenerek Paris`te kalmaya karar verir. Burada iki yıl boyunca çalar, kayıt yapar ve hatta Paris Post için bir müzik köşesi hazırlar. 1951 yılında New York`a dönerek Old Stuyvesant Casino`da büyük alkış alan bir performans sergileyen sanatçı, 1950`lerin büyük bölümünü Norman Granz’in Jazz at the Philharmonic turlarında çalarak geçirir. JATP organizatörü Norman Granz Roy Eldridge`in cazın ruhunu temsil ettiğini söylemiştir: "Sahnede her seferinde koşullar ne olursa olsun yapabileceğinin en iyisini yapar. Roy herşeyi o kadar yoğun yaşar ki onun için önemli olan güvenli bir şekilde çalmaktan ziyade cesaret etmek ve belli bir zirveye ulaşmaya çalışmaktır, bu tecrübe esnasında k.çının üzerine otursa bile. Zaten cazın da amacı bu değil midir?" 1952`den başlayarak 1960`ların başlarına kadar küçük gruplarda Coleman Hawkins, Ella Fitzgerald ve Earl Hines gibi isimlerle de çalışan Roy Eldridge, ayrıca 1963 sonundan 1965 Mart`ına kadar Ella Fitzgerald`la ve Temmuz-Eylül 1966 döneminde Count Basie`yle turneye çıkar. 1970 yılında Eldridge Manhattan`daki Jimmy Ryan’s kulübünde çalmaya başlar ve on yıl süresince birçok caz hayranı tarafından arkaik bulunan Dixieland tarzını kendine has bir coşku ve yaratıcılıkla icra eder. 1980 yılında geçirdiği bir kalp krizi sanatçının trompetçilik kariyerini sona erdirir ve ondan sonra nadiren, genellikle de şarkıcı, davulcu ve hatta piyanist olarak sahne alır; vaktinin çoğunuysa evde karısıyla birlikte ve hobileriyle (marangozluk, radyo mühendisliği, elektronik) ilgilenerek geçirir. Roy Eldridge 26 Şubat 1989`da, eşi Viola`nın ölümünden 3 hafta sonra hayata veda eder. 1971 yılında Down Beat Jazz Hall of Fame`e kabul edilen sanatçı için son sözü Ella Fitzgerald söylesin: "Roy`un tek bir notaya kattığı ruh birçoklarının bütün bir şarkıya kattığından fazlaydı."

Büyük ustanın seçilmiş diskografisiyle bu bölümü de noktalıyoruz: The Big Band of Little Jazz (Topaz, 1935–1945) with Dickie Wells, Benny Goodman, Benny Carter, Teddy Wilson, Gene Krupa, John Kirby After You’ve Gone (Decca Records/GRP, 1936–1946) with Ike Quebec, Cecil Payne, Billy Taylor, Sahib Shihab, Wilbur De Paris Heckler’s Hop (Hep, 1936–1939) with Gene Krupa, Benny Goodman, Helen Ward, Roy Eldridge 1943–1944 (Classics); 1945–1947 (Classics) Nuts (Disques Vogue, 1950) with Zoot Sims, Dick Hyman, Pierre Michelot French Cooking (Vogue, 1950–51) with Raymond Fol, Barney Spieler Roy and Diz (Verve, 1954) with Dizzy Gillespie, Herb Ellis, Ray Brown, Louie Bellson Oscar Peterson and Roy Eldridge Roy Eldridge in Paris (Vogue, 1950/51) Roy`s Got Rhythm (EmArcy) Tour de Force (Universal Distribution, 1956) Little Jazz (1957; 7"; EmArcy [Mercury] EP-1-6022) (plus Charlie Shavers, Joe Thomas, Jonah Jones & Emmett Berry) (prebop jazz / swing style) Just You, Just Me, Live in 1959 (Stash, 1959) Swingin` on the Town (Verve, 1960) Hawkins! Eldridge! Hodges! Alive! At the Village Gate! (Verve, 1962) Nifty Cat (New World Music / New World Records, 1970) Mexican Bandit Meets Pittsburg Pirate (Fantasy, 1973) The Trumpet Kings Meet Joe Turner (Pablo, 1974) with Big Joe Turner, Dizzy Gillespie, Harry "Sweets" Edison and Clark Terry Roy Eldridge and Oscar Peterson (OJC, 1974) Duo-AufnahmenLitle Jazz and the Jimmy Ryan All-Stars (Pablo, 1975) with Dick Katz, Major Holley Happy Time (Pablo, 1975) Jazz Maturity...Where It`s Coming From (Pablo, 1975) Oscar Peterson and The Trumpet Kings - Jousts (Pablo, 1975) The Trumpet Kings at Montreux `75 (Pablo) with Dizzy Gillespie, Clark Terry The Tatum Group Masterpieces with Art Tatum, John Simmons (Bass), Alvin Stoller (Drums) (1955, Pablo 1975) What is All About (OJC, 1976) with Milt Jackson, Budd Johnson Montreux 1977 (Pablo; OJC, 1977) with Oscar Peterson, Niels Henning Oersted Pederson, Bobby Durham Roy Eldridge & Vic Dickenson (Storyville Records, 1978) with Tommy Flanagan Heckler`s Hop (Hep Records, 1995), Ben Webster ile: Ben Webster and Associates (Verve, 1959)

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 30 Ocak 2013, Çarşamba

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN