15 YILIN ARŞİVİ

Beethoven'ın "Fidelio" operasının şimdiye kadar yapılmış en iyi kayıtları

Hiçbir besteci senfoni formunu Beethoven'dan daha radikal şekilde değiştirmedi

Hayatı boyunca çok sayıda beste yapmasına karşın Beethoven sadece bir opera yazdı. Muhtemelen sağlığının giderek bozulması ve işitme kaybı nedeniyle sanat türlerinin bu en işbirlikçi formuyla fazla ilgilenemedi. Bu tek örnek "Fidelio" ise 1805, 1806 ve 1814 yıllarına yayılan üç deneme ve bir dolu yapısal soruna rağmen gerçek bir şaheserdir.

Beethoven, singspiel yani konuşmalı opera temasını hayranı olduğu post Fransız devrimci bestecilerinden ödünç almıştı. Operanın kahramanı Leonore Fidelio zindanda yavaş ölüme terkedilen siyasi mahkum kocası Florestan'ı kurtarmak için kendini muhafız olarak gizlemektedir.

Fidelio operası diyoruz ama Beethoven, Leonore uvertürünün dört erken dönem versiyonunun üçünü farklı zamanlarda bestelemişti. Daha modern performanslara öncülük eden ve daha kısa olan Fidelio uvertürü ise genellikle konser salonlarında seslendirilendir.

Tartışmasız en iyi kayıt; Otto Klemperer

1954'ten itibaren Otto Klemperer Philharmonia Orkestrası ile yakın işbirliği içindeydi hatta daha sonra İngiltere'nin en iyisi kabul edildi. 1959'da orkestranın maestrosu oldu. Çoğu Beethoven'a ait olmak üzere hepsi zaman içinde klasikleşen bir dizi kayıt yaptı.

Klemperer ayrıca Şubat 1961'de Covent Garden'da unutulmaz bir etki yaratan ve tenor Jon Vickers’ı muhteşemleştiren Florestan ve bas Gottlob Frick’in zengin tonlu Rocco'yu içeren bir ekiple yeni bir Fidelio prodüksüyonunu yönetti.

ve ayrıca üç harika kayıt daha...

Leonard Bernstein (şef)

Janowitz, Kollo, Sotin, Jungwirth; Viyana Philharmony (1978)

Fidelio'nun insanî cazibesi Leonard Bernstein'ın yaratıcılığı için derin titreşimler üretme kapasitesine sahipti. 1970 yılında Viyana Devlet Opera'sında oldukça güçlü bir prodüksüyonu yönetti ve neticede 1978 Ocak ayında bu heyecan verici kayıt ortaya çıktı. Leonore'nin 3 numaralı uvertürünü final sahnesinden önceye alarak düetin kapanış korosuna dahil etmesi o dönem çok tartışılmıştı ama Bernstein tüm eleştirilere karşın sahip olduğum en iyi fikirdi diye tanımladı. Hatta, Florestan'ı oynayan Rene Kollo ve Pizarro'yu oynayan Hans Sotin'in vokal kusurlarından dolayı eleştirilmelerine rağmen bunu söylemişti.

Ferenc Fricsay (şef)

Rysanek, Haefliger, Fischer-Dieskau, Frick; Berlin Philharmony (1957)

Üstün yetenekli Macar şef Ferenc Fricsay 1963 yılında öldüğünde sadece 48 yaşındaydı ve son derece önemli kariyeri kısa kalmıştı. 1957 yazında yapılan Fidelio prodüksüyonu normalden daha küçük orkestra kullanımıyla dikkat çekmesine rağmen tarihe geçmiştir. Şaşırtıcı olan ise genellikle Bach ile ilgili lirik rollerde ustalaşmış İsviçreli tenor Erns Haefliger'i Florestan olarak kullanmasıydı. Yine de bu tenorun dramatik duyarlılığı yeterince etkileyici bulunmuştu.

Herbert von Karajan (şef)

Dernesch, Vickers, Kélémen, Ridderbusch; Berlin Philharmony (1970)

1970 yılında Berlin'de kaydedilen Karajan'ın bu stüdyo kaydı karakteristik açıdan zengin bir altyapı sunan Berlin Filarmanoni'nin becerisi üzerine kurulmuştur. Burada Jon Vickers Florestan'ın Klemperer versiyonuyla beraber bir başka harika yorum sunuyor.

Bu yazı, Michael Beek tarafından BBC Magazine için yazılmış olup 15 Nisan 2020 tarihinde yayınlanmıştır.

Cazkolik.com / 21 Nisan 2020, Salı