Bu yazının orijinali 23 Kasım 2020 tarihinde Natalie Shooter tarafından AlJazeera web sitesinde "The Godfather of Belly Dance Disco" adıyla yayınlanmıştır.

 

---

 

Bir yanda acımasız bir iç savaş, bir yanda altın dönemini yaşayan Beyrut oryantal dans diskosunun kurucu babası İhsan Al-Mounzer o yılları AlJazeera'ya anlattı

 

 

Lübnanlı besteci ve aranjör Ihsan Al-Mounzer, Batı ve Orta Doğu müziğini birleştiren bir tür olan "oryantal dans diskosu"na öncülük eden isimdi. [Natalie Shooter/Al Jazeera]

 

Lübnanlı bestecinin Orta Doğu ve Batı müziğini birleştirmesi, ülkenin iç savaşta olduğu günlerde yeni bir tür yarattı

 

Oryantal dans diskonun kurucu babası Lübnanlı besteci İhsan Al-Mounzer'in Orta Doğu ve Batı müziği füzyonu Lübnan iç savaşı sırası yeni bir müzikal tür yarattı.

 

Beyrut banliyösündeki yerleşim bölgesi, belirsiz bir apartmanın zemin katındaki otoparkın altında, Meryem Ana heykeli ve "Al-Mounzer Super Sound" yazan bir neon tabela duruyor.

 

Bol kesim lacivert blazer ceket, açık yaka gömlek ve kot pantolonlu İhsan Al-Mounzer sıcak bir gülümsemeyle kapıyı açıyor. Efsanevi besteci ve aranjör 1990'lardan beri müziğini burada yapıyor.

 

Yumuşak bir sohbeti olan, yetmiş yaşlarındaki sanatçı stüdyonun resepsiyonundan geçip Arap müziğin ikonlarının görüntüleriyle kaplı bir duvarı işaret ediyor.

 

 

Al-Mounzer stüdyosunda [Natalie Shooter/Al Jazeera]

 

"Bu bizim tarihimiz," diyor her kelimeyi vurgulayarak

 

1980'lerin başında kariyeri zirvedeydi. Uluslararası turnelerde ikonik Lübnanlı şarkıcı Feyruz'a eşlik eden piyanist Arap müziğine yeni bir yaklaşımla besteci ve aranjör olan Studio El Fan adlı popüler Tele Liban yetenek şovunun grup lideri, müzik endüstrisinin bölgedeki en yoğun isimlerinden biriydi.

 

O sırada Lübnan, 1975'ten 1991'e kadar 15 yıl sürecek ve başkenti Doğu ve Batı Beyrut diye bölen karmaşık ve zayıflatıcı bir iç savaşın ortasındaydı. Çatışma, 200 bin kişinin hayatını kaybetmesine ve bir milyona yakın insanın yerinden edilmesine neden olan Lübnan nüfusu üzerinde ağırlaşsa da, eğlence endüstrisi gibi günlük yaşam bir yandan devam etmişti.

 

İç savaş, birçok yönden daha önce gelişme sürecindeki müzik endüstrisini engellemiş ve en tanınmış sanatçıların bile kariyerlerini etkilemişti. El-Mounzer yine de istisnalar arasındaydı.

 

Gündüz vakti Polysound’da, Batı Beyrut’taki Corniche al-Mazraa’daki bir apartmanın bodrum katındaki kayıt stüdyosunda, karakteristik sesini dönemin önde gelen pop sanatçılarının çok sayıda progresif albümüne yerleştirdi. Hava karardıktan sonra, Beyrut'un gece kulüpleri ve restoranlarında, Commodore Hotel'in piyano barındaki düzenli konserler de dahil olmak üzere, iç savaşı takip eden yabancı gazetecileri eğlendirdiği gecelerde canlı müzik yaptı.

 

Aynı dönemde, Orta Doğu melodisini Batı ritmiyle birleştiren ve disko müziğin tamamen özgün ve yerelleştirilmiş bir versiyonu konseptini ortaya koyan kendi çığır açan “oryantal dans disko” albümlerini de çıkardı.

 

 

Al-Mounzer 1990'lardan beri kendi stüdyosunda müzik yapıyor [Natalie Shooter/Al Jazeera]

 

Kucaklayan teknoloji

 

İhsan Al-Mounzer kırk yıl sonra, hâlâ işinin başında. Son zamanlarda New York'ta bir Süryani kilisesi için beste üzerinde çalıştığını, bir avuç Lübnanlı pop şarkıcısı için prodüktörlük yaptığını ve kendi müziğini bestelediğini söylüyor, her ne kadar kayıt yaptığı canlı orkestraların yerini şimdilerde Pro Tools alsa da bilgisayarda düzenlemeler yapıyor.

 

"İlk başta bir meydan okumaydı. Teknoloji her zaman eski nesillerle savaşıyor, ancak ben yeni tarzlarda yürümekte ısrar ettim ”diyor gururla stüdyosundaki masanın arkasında. Duvarda büyük besteci Mohammed Abdel Wahab'ın çerçeveli portresiyle oturuyor, duvarları süsleyen kendi çizimleri de var.

 

Bugünlerde besteciler müzik okuyup yazmıyor. Bizim zamanımızda her şeyi elle yazardınız. Notasyonda çok hızlıydım

 

Al-Mounzer yeni teknolojilere alışmış durumda ancak stüdyonun dekoru kesin olarak 1990'larda kaldı, şimdi birkaç masaüstü bilgisayar muazzam bir dijital miksaj masasının her iki yanında yer alıyor. Günün ilerleyen saatlerinde, son bestelerinden birini bir Oriental house şarkısı olan Cubase 8 yazılımında çalmaya başlıyor.

 

"Kulüp için bir tane," diyor gülerek.

 

Çoğu gün, stüdyoya gitmesine rağmen, Pazar sabahları yeni projeler üzerine çalışmak için “meditasyon zamanı” dediği zaman dilimidir. Daha sonra ailesi olan 30 yıldan fazladır karısı Carole ve Beyrut'ta yaşayan iki yetişkin çocuğuyla geleneksel pazar öğle yemeği için dağlarda bir restorana gidiyorlar.

 

 

Müziğe yolculuk

 

Bağdat'ta Süryani-Iraklı anne ve Lübnanlı babanın çocuğu olarak dünyaya gelen Al-Mounzer, Beyrut banliyösü Ghobeiri'de büyüdü ve müzik için erken yaşta yeteneğini gösterdi. Sanat sevgisini Arap müziğinin harikalarını dinlemekten zevk alan ve sık sık en sevdiği şiirleri evde okuyan babasından miras aldı.

 

Babası Paris gezisinden dönüp Louvre'da gördüğü resimleri anlattıktan sonra, Al-Mounzer çizime başladı. Babası herkese oğlunun önemli bir sanatçı olacağını söyler dururdu aAncak dokuz yaşında kardeşi okulda başarılı olunca ödül olarak alınan bir akordeon ve evde radyoda duyduğu şarkıları kusursuz şekilde kopyalayabildiğini keşfedince müzide dair doğal yeteneği anlaşıldı.

 

Ailesi mütevazı bir aileydi ama babası, oğlu Lübnan Konservatuarı'nda klasik müzik okusun için mağaza kredisiyle piyano satın aldı. Müzik hızla Al-Mounzer'in hayatı oldu. Daha sonra, gençliğinde nişanlandığı bir kadın kendisiyle piyano arasında seçim yapmasını istediğinde piyanoyu seçti.

 

Beatles 1960'larda dünya çapında patladığında, Al-Mounzer anında bu akımın peşine takıldı ve Moonlight adında bir grup kurdu. Elvis tınıları ve blazerlar giyinmiş beş kişilik grup her hafta sonu Oum Kaltoum ve Abdel Halim Hafez gibi Arap müziğinin ikonlarının bulunduğu Sawfar, Aley ve Souk el-Gharb'daki dağ tatil köyleri ve restoranlarda çalmaya başladılar.

 

Müzikten düzgün bir yaşam sürdüren Al-Mounzer üniversiteyi yarıda bıraktı ve kendisinden önceki Lübnanlı sanatçılar gibi, sevdiği “yabancı müziğin” kökenine inmek istediği için çantalarını toplayıp Avrupa'ya gitti.

 

İtalya'da bir kez müzik enstitüsünde beste ve aranjman çalışmalarına devam etti ve ülke çapında tek kişilik piyano gösterisi olarak altı dilde şarkı söyledi. Eve döndüğünde babası, oğlunun üniversiteyi bırakmasından mutsuzdu, Al-Mounzer seçiminden dolayı iyi olduğunu kanıtlamak adına babasına kazancından yüklü bir çek gönderdi.

 

İtalya'da dil öğrenmiş, Floransa'da gece kulübünde çalarken tanıştığı şarkıcı ilk eşi Marina ile evlenmişti. Üç çocukları oldu. Al-Mounzer, İtalyan müzik sahnesinde ünlü bir çocuk şiirine dönüşen "Tiri Tiri Ya Tayeera" adlı şarkısının İtalyanca versiyonu da dahil olmak üzere bazı önemli başarılar elde etti.

 

Avrupa'da geçirdiği on yılın ardından başka bir grubu Sonny Trio ile Norveç ve Danimarka'yı gezdi ve 1970'lerin sonunda Lübnan'a döndü.

 

 

İhsan Al-Mounzer, 1960'lardaki beat grubu Moonlight ile. Bir üstteki resimde, Al-Mounzer en sağda, sol alttaki resimde akordeon çalıyor [Fotoğraf Ihsan Al-Mounzer'in izniyle]

 

Savaş öncesi müzik patlaması

 

Savaştan önce Lübnan zaten oldukça gelişmiş bir müzik endüstrisine sahipti. Rahbani Kardeşler ve Feyruz gibi efsanevi sanatçılar kariyerlerinin başındaydı ve ulusal radyo istasyonu Radio Lebanon'da kayıt yapıyorlardı.

 

Voix De L'Orient gibi yeni Lübnan plak şirketleri, klasik Tarab'dan Ermeni ritmine, blues ve Lübnan ritmine kadar her şeyi kapsayan çeşitli kataloglarla 1950'ler ve 1960'larda ortaya çıktı. Phillips ve EMI gibi uluslararası şirketler Lübnan'da şubeler açtı.

 

Lübnan’ın sinematik altın çağının belkemiği ve o zamanlar ülkenin en prestijli kayıt stüdyosu olan Baalbeck Studios, Feyruz, Samira Tevfik ve Zeki Nasif’in kayıtlarını yaptığı stüdyoydu.

 

1960'lar ve 1970'lerde Beyrut'ta haftanın her gecesi, şehrin gece hayatı, semtlerin ulüpleri, otel barları, kabare ve restoranlar, Hamra ve otel bölgesindeki Phoenicia Caddesi ve Zeitouni adeta dolup taşıyordu. Ünlü Mısırlı dansözler, Oryantal topluluklar, pop şarkıcıları, caz, bossa nova, chanson, twist ve rock'a kadar her şeyi çalan The Magic Fingers, The Dukes ve The Kozaks gibi yabancı ve Lübnanlı grupların rol aldığı kabare gösterileri vardı.

 

Savaş öncesi Lübnan çok gösterişli bir şehirdi. 1960'lar ve 1970'lerde şehirde çok para vardı” diyor Lübnanlı film yapımcısı Malek Hüsni. Sanatçı şu anda Lübnan'ın dans kültürü ve gece hayatı sahnesini geçmişten günümüze araştıran ilk uzun metrajlı belgeseli "The Dancing Plague" üzerinde çalışmakla meşgul.

 

“Bölgedeki en büyük havalimanına sahiptik ve eğer batıdan doğuya veya doğudan batıya gitmek istiyorsanız, Lübnan'ı geçmeniz gerekiyordu. Bu, birçok farklı kültüre sahip olduğunuz kozmopolit bir şehir yarattı” diye açıklıyor.

 

Gece hayatı, şehrin çok sayıda kulüp ve restorana sahip olması Orta Doğu'nun dört bir yanından sanatçıların ilgisini çekti.

 

Pek çok uluslararası müzisyen de Beyrut'a yerleşti, Rahbani Kardeşlerin büyük prodüksiyonlarını kaydetmek, Casino Du Liban'ın büyük sahne şovlarına, orkestralara katılarak veya şehrin daha küçük mekânlarında canlı çalmak üzere geldiler. İtalyan şarkıcı Joe Diverio, savaş öncesi popüler bir sanatçıydı. Ermeni-Lübnanlı grup Dark Eyes'ın desteğiyle, 1965 ile 1975 yılları arasında Beyrut'un gözde gece hayatı mekânı Caves Du Roy'da Phoenicia Caddesi'ndeki Excelsior Hotel'de haftada altı gece performans sergiledi.

 

Beyrut, çeşitli müzik kültürleri ve tarzları üretti. Canlı atmosferi sahnenin gelişmesine yardımcı oldu ve şehir 1970'lerde müzik üretimi için bölgesel bir merkez ve müzikal deneyler için bir üreme alanı haline dönüştü.

 

Şarkıcı Adiss Harmandian'ın öncülüğünü yaptığı Ermenice pop türü Estradayin gibi birçok yeni tür Lübnan'da doğdu. Taroub’un Türk, Arap, Yunan ve İspanyol etkilerine sahip farklı pop füzyonu ve öncülüğünü Elias Rahbani'nin yaptığı Fransız-Arap tarzı dikkat çekiyordu.

 

Beyrut'un çok katmanlı müzikal mirası, yerel müzikal etkilerle Al-Mounzer’in füzyon tarzını özellikle etkiledi ve doğal bir ilerlemeye dönüştü.

 

 

Elias Rahbani, şarkıcı Souad Mohamed ile birlikte Radio Lebanon'da [Fotoğraf Jad Rahbani'nin izniyle]

 

Deneysel bir yön

 

Gençlik yıllarında iyice beat müziği ve rock and roll'a dalmış ve on yıl boyunca Avrupa'nın piyano barları ve gece kulüplerinde caz ve pop standartlarını icra ettikten sonra, Doğu ve Batı tarzlarını birleştirmek Al-Mounzer'e doğal bir yaklaşım gibi geldi.

 

Piyano eğitimi almasına rağmen, 1970'lerin sonundaki yeni müzik teknolojilerini benimsedi. Lübnan'a dönüşünde Orta Doğu müziğine yaklaşımında devrim yarattı.

 

Al-Mounzer’in sentezleyicileri kullanmas fütüristik bir ses paleti yarattı ve Orta Doğu melodi çizgilerine modern bir dokunuş kazandırdı. Sahne aldığı Commodore Oteli'nin sahibi Yousef Nazzal'dan Amerika'ya yaptığı bir gezide kendisi için bir Prophet-5 almasını istedi. 4 bin dolarlık maliyetini geri ödemek için aylık maaşından kesinti yaptıran Mounzer synthesizer'ı Polysound Studio'ya kurdu.

 

"Bir sentezleyiciden daha fazlasıydı" diye hatırlıyor. “Yeni sesler yaratabilir, klarnet veya saksafon gibi enstrümanları taklit edebilirdiniz. Arap müziğinde hiç çalınmamış yeni sesler getirdim."

 

Polysound Studio, 1974 yılında Radio Lebanon'da ses mühendisi eğitimi almış elektrik mühendisi Nebil Mümtaz tarafından kuruldu. Modern kayıt yaklaşımıyla tanınan Mümtaz, kendi 24 kanallı mikserini yaptı ve özel bir gecikme odasına ve kayıtlarına 1970'lerin ayırt edici yankı sesini veren büyük bir yankı plakasına sahipti. Lübnan diskografisindeki en ileri görüşlü kayıtlardan bazıları, Lübnanlı aranjör Nicholas Al Dick’in Hammond'la dolu caz-funk albümü Sentimental Evening ve Elias Rahbani’nin yenilikçi Mosaic of the Orient albümü gibi çalışmalar Polysound’dan çıktı.

 

1980'den 1986'ya kadar Al-Mounzer ve Mümtaz, Polysound'da bir müzikal ortaklık kurdu ve sektördeki en dinamik ikililerden biri oldu. “Mümtaz çok ilericiydi ve kulağı uluslararasıydı. Al-Mounzer, tüm ses mühendislerinin dehasıydı” diyor.

 

Stüdyonun kurum içi bestecisi ve aranjörü Al-Mounzer, 1980'lerin en yenilikçi Lübnan albümlerinden bazılarının sesini şekillendirdi. Doğu ve batının müzik kültürlerini birbirine bağlayan orijinal düzenlemeleri ve Mümtaz’ın ileri görüşlü kayıt teknikleriyle ikili, 1980'lerde Lübnan pop müziğinin gelişimindeki itici güç oldu.

 

Al-Mounzer’in benzersiz düzenlemeleri ve sentezleyicideki modern sesler, Lübnan'dan ve daha geniş bölgeden kendisiyle çalışmaya hevesli çok sayıda besteci ve şarkıcıyla neredeyse bir gecede başarı sağladı.

 

24 saat çalıştı, neredeyse herkesle işbirliği yaptı ve aynı anda çok sayıda projeyi TV'de, canlı eğlenceleri ve stüdyo kayıtlarını yönetmesiyle tanınıyordu.

 

Savaş sırasında, çoğu zaman yayın yapan tek televizyon kanalı ve uzun süre evlerinde kalan insanlarla Studio El Fan, Al-Mounzer'in ulusal üne kavuşmasına neden olan büyük izleyicilere ulaştı. O zamandan beri konuşulan bir şehir efsanesi ise şovun yayınına denk geldiği için savaş sırası geçici ateşkes çağrısı yapıldığıdır.

 

Al-Mounzer, Doğu'yu Batı Beyrut'tan ayıran sınırı geçmek zorunda kaldığında onu tanıyan asker ve milisler tarafından kontrol noktalarından kimliğini göstermeden başını sallayarak geçtiğini hatırlıyor.

 

 

Elias Rahbani, Hamra’nın ünlü Piccadilly Tiyatrosu’nda şeflik yapıyor [Fotoğraf Jad Rahbani’nin izniyle]

 

Oteller savaşı

 

Ekim 1975'te Beyrut'un en önemli gece hayatı semtlerinden biri olan Phoenicia Caddesi, Oteller Savaşı başladığında bir anda değişti. İç savaşın Filistin yanlısı solcu ve milliyetçi grupların bir ittifakı olan Lübnan Ulusal Hareketi ve Holiday Inn gibi uluslararası oteller arasında savaşan Hıristiyan sağcı Falanjist milislerle olan ilk ve en yıkıcı çatışmalarından biriydi.

 

Beyrut'un merkezini kesen sınır çizgisi ile Phoenicia Caddesi, savaşın çoğu için gidilmez bir alandı ve bu nedenle bir zamanlar efsanevi gece hayatı mekânları hızla belirsizliğe gömüldü.

 

Beyrut gece hayatının tarihi hakkında yazılar yazan sanat tarihçisi ve görsel sanatçı Gregory Buchakjian, "Beyrut şehir merkezindeki pek çok yer yıkıldı" diyor.

 

Gece hayatı merkezden Batı ve Doğu Beyrut'a doğru ilerledi. Batı Beyrut'ta savaş öncesi gece hayatının merkezi Hamra'ya zaten vardı ve bazı dönemler zor olsa da varlığını sürdürdü. Sonradan Doğu Beyrut ve çevresinde gece hayatının çoğldığını görmeye başladık. 1980'lerin başından itibaren, Jounieh'in önemli bir gece hayatı merkezine dönüşmesiyle birlikte sahil boyunca bu yerlerin açıldığı bir trend yaşandı.

 

Beyrut, uzun süredir hayatta kalan eğlence mekânlarının çoğunu zamanla kaybetti ancak DJ kültürünün yükselişine işaret eden birkaç diskonun açılmasıyla yeni bir kültür ortaya çıktı. Bu, Al-Mounzer’in füzyon müzik tarzının kullanıldığı bir trenddi.

 

Summerland ve Coral Beach

 

Beyrut'un güney banliyölerinde mega büyüklükteki sahil oteli olan ve yeni açılan Summerland'da yer alan popüler diskotek Mecano, 1979'da genç ve zengin kalabalıklar için Beyrut'un en popüler gece kulüplerinden biri oldu. Tramps and Club 70'teki DJ konserlerinden sonra Mohammad Tamo, Mecano'nun DJ'i olarak işe alındı ​​ve 1979'dan 1990'ların sonlarına kadar Hamra plâk mağazasındaki günlük işiyle birlikte orada çalmaya devam etti.

 

Tamo, Hamra'daki bir kafenin önünde masada sigarasını tüttürürken, gözle görülür bir coşkuyla “Mecano Lübnan'daki en iyi diskoydu” diyor. Henüz 13 yaşındayken, Beyrut’un kötü şöhretli kabaresi Crazy Horse’daki striptiz gösterileri için makaradan, kasetlerden müzik çalmaya başladı ve tüm hayatını müziğe adadı.

 

Her gün doluydu. Disko 300 kişilikti ama çoğu gece bin kişi olurdu. Bir noktada, dört veya beş yıl boyunca haftanın yedi günü bir gün bile izin almadan çalışıyordum". 1980 yılında Amerikalı disko ikonu Gloria Gaynor otelin havuz başında birkaç bin kişiye savaş boyu süren savurgan varlıklı yaşam tarzını adeta kanıtlar gibi konser verdi.

 

"Cumartesi geceleri sokaklarda insan bulamazdınız, hepsi televizyonda programı izlerdi, çok ünlüydüm," diyor nostaljik bir şekilde. “Eskiden tüm kontrol noktalarından geçerdim. Hepsi beni tanır, gerilla olmadığımı, siyasetle ilgilenmediğimi, taraf tutmadığımı bilirdi. Ben Müslümanım, karım Hıristiyan ve politikacıların hiçbirini sevmedim".

 

Summerland, savaş boyu ayakta kalmak için iyi bir donanıma sahipti: Kendi itfaiye departmanını tuttu, koruma sağlamak için yerel milislerle anlaşmalar yaptı ve kesintiler sırasında tüm tesisi güçlendirmek için yedek jeneratörler kurdu. Ancak 1982'de Beyrut'u işgal eden İsrail güçleri, büyükelçilik bölgesindeki bir Filistinli karakoluna roket yağdırdığında otel ciddi hasar gördü. Büyük açılıştan sadece üç yıl sonra, Summerland tamamen yeniden inşa edilmek zorunda kaldı.

 

1970'lerin sonlarında, komşu Coral Beach oteli Polinezya plaj temalı canlı müzik kulübü The Beachcomber'ı diskotek olarak yeniden açtı. Gazetede bir ilana cevap verdikten sonra, Ghassan Kazoun onun yerleşik DJ'i oldu ve 19 yıl orada çalıştı.

 

Kulüp klas bir mekândı. Disko gecelerine başladığımızda, sahibi Georges Massoud hafta sonları takım elbise kravat takmamı istedi. İşe giderken yerel milislerle telefon görüşmesinin ardından 1983'te otelde kalıcı olarak ikâmet eden Kazoun, sadece çiftleri içeri alır ve kot pantolona izin vermezdi” diyor.

 

Bir plâk mağazasından her hafta en son Billboard listesindeki albümleri satın alan Kazoun, "1970'lerin en iyi disko müziğinin yanı sıra reggae, samba, rumba, rock and roll ve hatta tamoure" çaldı.

 

Genç dinleyicinin yeterince modern görmediği Arap müziğinin "kesinlikle yasak" olduğunu söyleyen Kazoun, Ziad Rahbani'nin 1979 jazz-funk albümü Abu Ali bu ruh halini değiştirmeye yardımcı oldu dedi.

 

 

İç savaş yllarında Beyrut sokakları

 

Hamra: Müzik ve direniş

 

Batı Beyrut'ta iki üniversite kampüsü ve şehrin kırmızı ışıklı bölgesi ile çevrili bir ticaret bölgesi olan Hamra, ilerici siyaset, yeraltı müzik kültürü ve aşırı eğlencelerle sarılmış kaldırım kafeleri, barları ve bodrum kabareleriyle kendi gece hayatı kimliğini geliştirmişti.

 

1960'lardan başlayarak Beyrut/Arap dünyasından yazar, aydın ve sanatçıları cezbeden, ifade özgürlüğü ile bölgenin kültür merkeziydi. Sinemalar, tiyatrolar, gazete büroları ve kaldırım kafeleriyle dolu Hamra, kültürel sahnenin kalbiydi.

 

Zaten birkaç öğrenci hareketinin yeri olan bölge, FKÖ, FHKC ve Lübnan Komünist Partisi gibi grupların İsrail'e karşı direnişe öncülük ettiği iç savaşta Lübnan’ın Sovyet ve Filistin yanlısı hareketinin siyasi ve kültürel merkezi haline geldi.

 

Hamra, savaş boyunca popüler bir gece hayatı bölgesi olarak kaldı, ancak zamanla barlar ve kafeler kapanmaya başladı, bombalı arabalar ve 1980'lerin işgalci İsrail güçlerini, adam kaçırma dalgasını yoğun bombardıman dönemleri takip etti.

 

Ara sıra, sokaktaki şiddet Hamra’nın kafe ve barlarına da sıçradı, tıpkı 1982'deki ünlü Wimpy Cafe Operasyonu gibi, Suriye Sosyal Milliyetçi Parti üyesi bir genç İsrailli subaylara ateş açtı. bu olay İsrail ordusuna Beyrut'tan çekilmesi için baskı yapan birçok operasyondan biriydi.

 

Hamra’nın solcu kimliği, Beyrut’un küçük etkileşimli müzisyen çevresine ev sahipliği yapan bölge ile müziğine ve gece hayatına yansıdı. Fairouz ve Assi Rahbani'nin oğlu, politik oyun yazarı ve besteci Ziad Rahbani, devrimci müzik sahnesinin merkezindeydi. İç savaş sırasında Lübnan toplumunu eleştiren bir dizi müzikal oyun sahneledi ve siyasi yorumcu olarak Lübnan’ın siyasi yapısını radyo ve televizyonda düzenli eleştirdi. Lübnan Komünist Partisi için marş da dahil olmak üzere siyasi marşlar yazdı. Fairouz için yazdığı "Maarifti Feek" ve "Houdou Nisbi" gibi Arap müziğini modernize eden Lübnan diskografisindeki yenilikçi albümlerden bazılarını yayınladı.

 

 

Lübnan sol hareketinin kültürel kolunu oluşturan Khaled El Haber, Ahmed Kaabour, Sami Hawat, Marcel Khalife ve Oumeima El Khalil gibi önde gelen şarkıcı-söz yazarları Arap kurtuluşu ve Filistin mücadelesine ses verdiler. Siyasi bilinçli halk şarkıları, savaş sırasında direnişin müziği oldu. Arap müziğini caz, orkestra düzenlemeleri ve politik sözlerle harmanlayan yenilikçi Lübnanlı grup Ferkat Al Ard, Lübnan'ın dört bir yanındaki solcu kitlelere performans göstermenin yanı sıra Kuzey Afrika'yı da gezdi.

 

Bu küçük Batı Beyrut müzik topluluğundan Lübnan'ın dönemin en ilginç prodüksiyonlarından bazıları ortaya çıktı. Bir çoğu Ziad Rahbani'nin Hamra kayıt stüdyosu By-Pass'ta kaydedildi ve Ermeni-Lübnanlı plâk dükkanı sahibi Khatchik tarafından kurulan yenilikçi bağımsız plâk şirketi ZIDA'da yayınlandı. Bu müzisyenler, müzikal etkilerini paylaştı, birbirlerinin kayıtlarında yer aldı ve Lübnan alternatif sahnesinin başlangıcını şekillendiren yeni türlerle deney yaptıkları Hamra bar ve tiyatrolarında canlı müzik yaptılar.

 

1980'lerin başında Ziad Rahbani, Beyrut'un en eski Lübnanlı caz gruplarından birini elektrik basçı Abboud Saadi, davulcu Walid Tawil ve trompetçi Elie Mansi ile kurdu ve her gece Hamra'daki Hotel Cavalier'de çaldılar.

 

 

Al-Mounzer, TV yetenek programı Studio El Fan için grubuyla birlikte [Fotoğraf Ihsan Al-Mounzer'in izniyle]

 

Müziği durdurma

 

Al-Mounzer siyasetin dışında kalsa da, sol eğilimli Hamra sahnesiyle temas halindeyti. 1980'lerin ortalarında, Baalbeck veya Polysound'dan daha ucuz saatlik ücret sunan By-Pass stüdyosunda kayıt yaptı. Orada, çeşitli Lübnan filmleri için film müzikleri, kendi besteleri ve diğer sanatçılarla projeler üzerinde çalıştı.

 

Hamra kayıt stüdyosu Nota'nın bodrum katında konuşan Ziad Rahbani, o dönemde Al-Mounzer ile olan etkileşimlerini şöyle anlatıyor: “Ihsan Al-Mounzer'i seviyorum. Savaşta birlikte çalıştık. Kendi stüdyosunu kurmadan önce bizim stüdyoda kayıt yapıyordu. Stüdyoyu dört hafta rezerve ediyordu… düşünün… Savaştayız! Hangisiyle çalışacağını dahi bilmeden yeni şarkıcılar için stüdyoyu ayırıyordu".

 

1980 ile 1984 arasında Al-Mounzer, Commodore Hotel'de Batı Beyrut gece hayatının düzenli parçasıydı. Beyrut'un savaş öncesi oteller bölgesinin yıkılmasından sonra, Commodore, savaş hakkında haber yapan uluslararası gazetecilerin tercih ettiği otel oldu. Konumu stratejikti, sınır çizgisinden uzak değil ancak çevredeki daha yüksek binalar tarafından doğal olarak korunuyordu ve sahibi milyarder Yousef Nazzal, gazetecilerin oradan haberlerini göndermeleri için gerekli imkanları sağlayarak oteli bir nevi uluslararası basın bürosuna dönüştürmüştü.

 

Al-Mounzer, haftada altı gece, kendi Arap besteleri ile caz ve pop standartlarının karışımını çalarak, bazen de gazetecilerin şarkı söylemek için mikrofona zıpladığı anlar yaşanıyordu. Nazzal, Al-Mounzer'e otelde bir süit vererek gece geç saatlerde şehrin içinden Doğu Beyrut'a tehlikeli yolculuklar yapmak zorunda kalmasa dahi orada geçirdiği zamanlar olaysız sayılmazdı.

 

“1982 civarında bir gece çalarken otelin çok yakınında bomba patladı ve org odanın karşısına kadar uçtu. Yine de peşinden gitim ve çalmaya devam ettim ”diye hatırlıyor". Patron her zaman şöyle derdi: 'İnsanları korkutmayın. Bir şey olursa, müziği durdurmayın, çünkü herkes o zaman dans etmeyi ve para harcamayı bırakır". Ben de buna programlandım. Büyük bir bomba patlasa bile çalmaya devam ettim".

 

 

Ghassan Kazoun, Coral Beach’in gece kulübü The Beachcomber DJ standının önünde, 1979’dan 1990’ların sonuna kadar kesintisiz DJ'lik yaptı [Fotoğraf Ghassan Kazoun’un izniyle]

 

Oryantal dans diskosu

 

İç savaşta hayatın gerginliğine rağmen Lübnan’da rekor sayıda üretim hızı yavaşlamadı. 1970'ler ve 1980'ler boyunca, Voix De L'Orient ünlü sanatçıların albümlerini yayınlamaya devam ederken, bağımsız plak şirketi Voice of Stars gelişti ve birkaç yeni Lübnan plâk şirketi kuruldu.

 

Yerli Arap disko müziği dalgasında, yeni orijinal türler, diskonun yerel formlarla birleşip elektriklendirilerek elektro gitar ve baslar geleneksel enstrümanlarla birlikte sunulmaya başlandı. Al-Mounzer, bu deney dalgasının önde gelen isimlerinden biriydi.

 

1970'ler ve 1980'lerin sonlarında, Voix De L'Orient ve Voice of Stars oryantal dans perküsyon ağırlıklı disko liderliğinde solo albümde çığır açan bir dizi yayınladı.

 

Yenilikçi synth liderliğindeki enstrümanlar Orta Doğu melodisinin Batı ritmi ve uyumu ile yaratıcı bir füzyon üretti ve bu da bölgenin seslerinden kaynaklanan avangard disko yapımlarıyla sonuçlandı.

 

“Arapça ezgiler yapmaya başladığımda, yabancı armoniyi neden kullanmıyorum dedim. Bu yüzden, melodiler için piyano, akorlar, her şeyle armonik bir arka plan yaptım. Daha önce İtalya'da birlikte çalıştığım kültürle oynadım” diyor Al-Mounzer.

 

“Bütün müzisyenler dedi ki, bu adam nereden geldi, uzaydan mı? İtalya'da okuduğum için aşk şarkılarını nasıl yazdıklarını, melodileri nasıl oluşturduklarını biliyordum, Lübnan'a geri döndüğümde tüm o bilgilerle beraber kendi müziğimi havaya uçurdum!"

 

Al-Mounzer, Ermeni, Türk ve Orta Doğu folklor melodilerini disko ritmi ile çağdaş oryantal klüplere dönüştürdü. Ayrıca, disko göbek dansı tarzında sayısız Orta Doğu klasiğini yeniden düzenledi ve kendi saykodelik disko-funk bestelerini yaptı.

 

Albüm kayıtları için Lübnan'ın önde gelen kimi müzisyenlerden dinamik bir kombinasyon yarattı. En son sentezleyicileri kullanması, düzenlemelerine modern bir hava kazandırdı ve oğaçlama unsurlar prodüksiyonları dinamikleştirdi.

 

 

Marcel Khalife bir konserde sahnede [Fotoğraf Jannis Sturtz izniyle]

 

“Televizyon sahnesindeki canlı müzik ruhunu stüdyoya taşıdık” diye hatırlıyor

 

Lübnanlı Daniel Der Sahakyan ve Joseph Chahine'ın firmaları için disko müziğinin küresel dalgasına yerel açıdan cevap veren bir pazar amacıyla çağdaş kayıtlar üretmek için sayısız yerel müzisyenle anlaşıldı. Her iki yapımcı da tıpkı Al-Mounzer'in "Jamileh", "Far Away" ve "Shish Kebab" gibi Doğu Akdeniz repertuvarından geleneksel şarkıların esinlenen modern düzenlemeler yapılmasını önerdi.

 

Sınırlı bütçeyle çalışan Lübnanlı yapımcılar için geleneksel şarkılara yönelmek akıllı seçimdi. Çoğunlukla orijinal yazarları bilinmeyen, yüzyıldan daha eskiye dayanan melodiler, telif hakkı sorunlarına yol açmadı.

 

Yapımların amacı, disko kayıtlarının ticari başarısını, Boney M’nin "Rasputin" ve La Bionda’nın "Sandstorm" gibi 1970’lerin sonlarında oryantal tadla kopyalanmasını amaçladı. Orta Doğu'dan ABD ve Avrupa'ya, genellikle Arap göçmen toplulukları içinde seyahat eden eski melodilerden yararlanan Al-Mounzer'in enstrümanları, şarkıları Arap dünyasına geri döndüren bir nevi ıslah etme gibi oldu.

 

Şimdi, neredeyse yarım asır sonra, Al-Mounzer'in disko oryantal dans şarkıları yeni dinleyicilere ulaşıyor, bu da son zamanlarda Arap müziğine olan ilginin bir parçası ve ABD ve Avrupa merkezli uluslararası pazarın doğası nedeniyle dikkatleri o sıralar gözden kaçan yenilikçi yeraltı klüp kayıtlarına çeviriyor.

 

Al-Mounzer'in orijinal olarak Arap dünyasına yönelik prodüksiyonları, Mos Def gibi ünlü hip-hop sanatçıları tarafından örnek alınarak bölge dışında popülerlik kazanıyor ve "Sonatina for Maria" adlı albümü de dahil olmak üzere yeniden yayınlanıyor.

 

Al-Mounzer ise "YouTube'a girip 40 yıl önce yaptığım müziklerin dinlendiğini gördüğümde bu beni gerçekten mutlu ediyor" diye gururla anlatıyor.

 

Cazkolik.com / 27 Kasım 2020, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN