15 YILIN ARŞİVİ

Çin Opera'larından Nazi'lere propogandada müziğin önemi

Bir sanat formu olarak müziğin propaganda amacıyla kullanılma fikri kulağa sempatik gelmez ama müziğin sahip olduğu içsel dürtüleri etkileme ve yönetme gücünü düşünürseniz pek âlâ böyle olabildiğini görmeye başlarsınız ki bunlar bilinmeyen şeyler değil. Birçok sanat formu gibi müzik de ülkeler, ideolojiler ve liderler tarafından amaçları desteklemek, milliyetçi duyguları hareketlendirmek, insanları motive etmek için kullanılmıştır. Bu durum korkunç olsa da yüzlerce yıldır müzik dünyasının vazgeçilmez bir yanı olmuştur.

İncil'de Eriha Savaşı'nın hikâyesi bir grup trompetin ürettiği katıksız duygusal kuvvetin şehrin duvarlarını yıkmak ve ordunun şehri ele geçirmesi için yeterli geldiğiydi. Askerleri hizada ve hırs içinde tutmak için davulların kullanılması, bir şehir veya kaleyi ele geçirmek isteyen bir ordunun davullarla kıyamet hissi yaratması bilinmedik anlar değil.

Devrimci Operalar

Çin'de operanın bin yıl önce Tang hanedanına kadar uzandığı düşünülür. O zamandan günümüze, "Jingju" veya Pekin Operası, 20. yüzyılda Çin Komünist Partisi tarafından kullanılan bir sanat (propoganda) biçimi oldu. Mao rejiminin kontrolü altında propaganda aracına dönüşen "Devrimci Opera" denilen müzik geçmişi bin yılı aşan bir geleneğin devamıydı. Mao, müziğin potansiyelini fark ederek bu operaların devrimci mücadele ve felsefenin ayrılmaz parçası olmasını amaçladı (Cazkolik notu: Bu operaların tasarımlarını ise genellikle Mao'nun dördüncü eşi Jiang Qing gerçekleştiriyordu). Mao, müziğin ülkeyi birarada tutmak, düşmanları yok etmek ve sağlam bir politik eğitim için motive etmek amacıyla kullanılabileceğini anlamıştı.

Çin'in o dönem geçirdiği kültürel değişimin merkezinde devrimci operalar yer alıyordu. Operalar bütün ülkeyi gezdi, kalbinde her zaman devrimci temaların olduğu filmler de çekildi. 'Red Detachment of Women' ve 'The Red Lantern' gibi başlıklarla operaların tasarlanan devrimci sanat yapıtlarıydı bu çalışmalar. İkincil ama tamamen hesaplanmış diğer etki ise Mao'nun Çin için vazgeçilmez bir puta dönüşmesi süreci tasarımıydı.

Narcorrido

Meksika'da, "Narcorrido" adlı bir tür propaganda müziğinin geçmişi 20. yüzyılın başlarına kadar uzanıyor. Kelime olarak "uyuşturucu baladı" anlamına geliyor ve sıklıkla polka/vals formlarını kullanıyor. Bu masum tınının geçmişi 1910 Meksika Devrimi'ne dayanır ve genellikle o günkü devrimci figürleri över. Bu kilit figürlerden biri, Meksika'da son derece ünlü olan Chalino Sánchez (Corrido'nun Kralı) adlı bir adamdı. Siyasi/sosyal konular ve devrim de dahil olmak üzere, iktidar konumunda olanlar tarafından onaylanmayan konuları işlediği için müziği tartışmalıydı. 1992'de öldürüldü ve sonuç olarak adeta şehit ilan edildi.

Narcorridos'un sözleri yoksulluğu ve çaresiz yaşamları anlatır. Uyuşturucu satarak veya herhangi bir yasadışı yolla güç kazanarak durumlarını iyileştirmeye çalışan kişileri yüceltir. Tahmin edebileceğiniz gibi Narcorridos, uyuşturucu dünyasında kendisini çevreleyen bir tür alt kültür yaratan Meksika, Kolombiya, Bolivya uyuşturucu kartelleriyle doğrudan ilişkilidir. (Cazkolik notu: Meksika ile özdeşleşmiş uyuşturucu kartellerinin geçmişinin nereden ilham aldığını bu sayede görmek mümkün)

Nazi dönemi müzikte propagandanın zirvesidir

Ne yazık ki, İkinci Dünya Savaşı'nı tartışmadan müzikte propagandayı anlamak imkansızdır. Nazi döneminde Hitler'in propaganda bakanı Goebbels Almanya'yı güçlü bir şekilde Germen olduğu düşünülmeyen bütün müziklerden arındırmak için elinden geleni yaptı. Hitler, Töton efsanesinin derinliklerine yerleştirilmiş kültürel kalbi ile Almanya'yı yeniden inşa etmek istedi. Wagner, Beethoven ve Bruckner'ın müziği Führer'in favorileriydi. Wagner'in anti-Semitik görüşleri ve operalarındaki derin Alman konusu nedeniyle özellikle Wagner, Reich kültüründe merkezî konuma geldi.

Hitler’in Cermen kültürü hayalleri, sorumluluğu saf bir Alman kültür modelini bir araya getirmek olan bir "Kültür Odası" veya "Reichskulturkammer" şeklini aldı. Yahudi cemaati ile bestelenen veya ilişkilendirilen her türlü müzik yasaklandı (Cazkolik notu: Caz dahil). Bu propaganda özenli bir şekilde Alman gençliğini hedef almıştır.

Hitler Gençlik Hareketi, Yahudilere, komünistlere ve Reich'ın görüşlerine uymayanlara karşı milliyetçi duyguları ve nefreti inşa etmek için hazırlanmış son derece ayrıntılı bir müzik programına sahipti. 'The Horst Wessel Song', konusu itibariyle komünistler tarafından işlenen bir Nazi cinayetini anlatır ve zamanın en popüler propaganda şarkılarından biridir. Nazi'lerin en korkulan grubu SS'lerin düzenli vatansever müzik yapan grupları vardı.

Rusya'da da mesela dönemin Stalin rejimi altında pek çok ünlü bestecinin parti çizgisinden farklı müzik yapma seçeneği yoktu. Kendilerine söylenenlerden uzaklaştıkları taktirde bu durumun ailelerinin ve arkadaşlarının ölümü anlamına geleceğini gayet iyi biliyorlardı. Şostakoviç bu dönem çok sayıda müzik besteledi. Eserleri, özellikle senfonileri, politik alt tonları bakımından oldukça zengindir.

Örneğin, 5. Senfoni'de, düzenli yürüyüş benzeri temalar, acılar ve dürtülerle dolu olarak kulağa derinden vatansever bir çalışma gibi gelir. Müzik tarihçileri sonrada Şostakoviç'in müziğine bu yüzeysel ifadeden çok daha fazlasını işleyecek kadar önemli bir besteci olduğunun altını çizmiş ve sözünü ettiğimiz 5inci senfonin de buna dahil olduğunu belirtmiştir.

Prokofiev gibi Şostakoviç de "halk" için müzik bestelememekle suçlandı. Çalışmaları biçimseldi ve o da benzeri besteciler kadar tehlike altındaydı. Bu yorumlar özellikle "Lady Macbeth of the Mtsensk District" (1934) adlı operasından sonra yapıldı.

7. Senfoni 'Leningrad' (Op.60) 1941 yılında tamamlandığında, Leningrad kuşatması sırası şehri terketmeyerek kalmayı ve direnmeyi seçen besteciyi öfkelendirdi. Senfoni, Şostakoviç’in faşizm nefretini açıkça ortaya koyarken o sıra destansı bir mücadele içinde olan Rusya’nın ve Rus halkının ruhunu oldukça güzel yakalar. Şostakoviç, senfoniyi yazdıktan sonra ölüm tehditlerini başarıyla savuşturmasının yanında kuşatma sırası ve İkinci Dünya Savaşı döneminde ölen çok sayıda Rus'un hayatına dair dokunaklı bir ifade elde etti.