“Müzik aleti” terimini okuduğunuzda aklınıza ne geliyor?

Muhtemelen piyano, gitar, davul seti, belki keman, flüt veya trompet gibi bazı görüntüler. Ve evet, bunların hepsi müzik aletidir; insan eli, ağzı ve ciğerleri tarafından müzik yapmak için tasarlanmış ve üretilmiştir.

Öyleyse, müzik aleti, müzik yapmak için kullanılan bir şeydir. Bu tanımdan yola çıkarak, müzik aleti her şey olabilir. Onunla müzik yapabiliyor musunuz? O zaman bir alettir. Bu, daxophone veya ağız arpı gibi tuhaf, yenilikçi aletlerin ötesine geçerek, her yerde bulunan nesnelerin müzik amaçlı yeniden kullanımını da içerir: sokak müzisyenlerinin kullandığı tahta kutular, plastik kovalar, ev yapımı aletler, Henry Fillmore'un Klaxophone'u ve Henry Threagill'in Hubkaphone'u.

Yüzyıllar boyunca avangard ve deneysel müziğin özelliklerinden biri, müzisyenlerin beklenmedik aletlerle çalışması ve onlarla fantastik ve yaratıcı şeyler yapması olmuştur. Bandcamp'in muazzam sanatçı havuzunun temelinde özgür denemeler yattığı göz önüne alındığında, sizi şaşırtacak ve hayran bırakacak bazı örnekler ise şunlardır.

Benda; "Benda plays John Cage - Living Room Music"

John Cage'in bu listede yer alması doğal ancak seçim gerçekten de az bilinen, mütevazı ve harika bir esere dayanıyor. Cage, 1940 yılında, bir oturma odasında bulunabilecek kitaplar, zemin, pencere çerçeveleri, melodi çalabilecek nesneleri çalan dört müzisyen için "Living Room Music"i besteledi. Bir nesneye vurmak, yani üzerinde ritim çalmak, onu bir enstrümana dönüştürmenin en hızlı yoludur ve perküsyon merkezî bir rol oynar, ancak Gertrude Stein'ın "Dünya Yuvarlaktır" şiirinin grup halinde okunması da önemlidir.

Zimoun; "Various Vibrating Materials"

İsviçreli multimedya sanatçısı Zimoun, sıradan enstrümanlarla enstrüman olmayan nesneleri ses malzemesi kaynağı olarak kullanarak müzikal fikirler üretme arasında bir geçiş alanında yer alıyor. Galeri enstalasyonları için, karton ve tel gibi ses üreten sıradan malzemelerden mekanik nesneler inşa ediyor; elektrik gitarlar gibi enstrümanlara da aynı şekilde ses çıkaran nesneler olarak yaklaşıyor. Bu proje, ses üretmek için titreşime maruz bırakılan küçük malzemelerin mikroskobik ses kayıtları olarak tanımladığı ve kompozisyon malzemesi haline gelen bir yöntem kullanarak, kavramlarının en temel noktasında yer alıyor.

Jean-Baptiste Geoffroy; "Intertidal Dripping Music"

Alışılmadık enstrümanlardan ses kaydı yapmak ile saha kayıtları arasında ince bir çizgi olabilir. Ses haritası veya ses yürüyüşü, enstrümanlar hakkındaki farklı fikirlerin bir örneği midir, yoksa bir belgesel midir? Bu liste için ayrım çizgisi niyet ve denemeciliktir: Bu sanatçı, sıradan bir şeyi olağanüstü bir şekilde kullanarak müzik yapmaya mı çalışıyor? Bu albümden gelen cevap "evet"tir; Jean-Baptiste Geoffroy, hidrofoni cihazlarını deniz suyu havuzları arasına yerleştirip, suyun düzenli aralıklarla birinden diğerine damlamasıyla oluşan sesleri kaydediyor; kelimenin tam anlamıyla gelgit dansı müziği.

MuMu; "Five Pieces for Stones"

İnsan vücudu ve sesinden sonra, ilk müzik aletleri, her biri birbirine ritimle vurulan veya birbirine çarpan sopalar ve taşlardı. Müziğin en temel kökleri.

Sonic Youth; "Goodbye 20th Century"

Son 100 yılda müzik aleti teknolojisindeki büyük, evreni değiştiren atılımlar mikrofonun, manyetik bandın ve dijital işlemcinin icadı olmuştur. İlk ikisiyle sesler yükseltilebiliyor ve kaydedilebiliyordu. Sonuçlar açıktı; enstrümanların nasıl çalınabileceğine dair fikirleri değiştirdi, yaylı çalgıcılar için vibratoyu daha yaygın hale getirmekten, vücudu ve sesi beatbox'a dönüştürmeye kadar. Steve Reich, yıllar boyunca heykeltıraş Robert Serra gibi isimlerle birlikte sergilediği, faz kompozisyonu/kavramsal sanat eseri "Sarkaç Müziği"nde mikrofonun kendisinin nasıl bir enstrüman olabileceğini gösterdi. Eserde, dört asılı mikrofon, hoparlörlerin önünde sarkaç gibi hareket ederek geri besleme oluşturuyor ve entropi devreye girdikçe değişiyor. İşte Sonic Youth'tan bir "cover".

Alvin Lucier; "I am sitting in a room" (Archival Recordings 1969-2019)

Alvin Lucier'in "Bir Odada Oturuyorum" adlı eseri birçok şey, belki de sonsuz sayıda şey ifade ediyor. Ses açısından, herhangi bir ev veya binadaki bir odanın mimari bir özelliği olup, insan sesinin titreşimleri aracılığıyla bir müzik aletine dönüştürülmüştür. Kavramsal bir başyapıt ve akustiklerin fiziksel özelliklerinin olağanüstü bir gösterimi olmasının yanı sıra, mikrofonlar ve teyp kullanılarak doğan Cage'in "Oturma Odası Müziği"nin bir devamı niteliğindedir.

Karlheinz Essl; "No-Input Mixer Studies"

Mikser masası, günümüz kayıt teknolojisinin her yerde bulunan bir diğer parçasıdır. Enstrümanlardan gelen sinyaller, ses seviyesi (kaydırıcılar), ton kalitesi (EQ) ve gecikme ve yankı gibi efektler için araçlarla işlendikten sonra hoparlörlere veya bir ses kaydediciye gönderilir. Ancak bu çıkışı alıp tekrar girişe bağlarsanız, her kanalda aynı kaydırıcılar ve düğmelerle "oynayabileceğiniz" bir geri besleme döngüsü elde edersiniz. Mikser kendi başına bir müzik enstrümanı haline gelir ve sanatçılar onu konuşturabilir.

Backtrace; "Soundfonts Ruined Computer Music"

Günümüzde dizüstü bilgisayarla müzik yapmak o kadar yaygınlaştı ki, bilgisayarın kendisinin aslında bir müzik aleti olmadığını, yazılım aracılığıyla bir müzik aletine dönüştürülmesi gerektiğini gözden kaçırmak kolay. Bu, müzik aletlerini taklit eden yazılım sentezleyicilerinden veya kayıt stüdyolarının temsillerini bilgisayara yükleyen dijital ses işleme istasyonlarından çok farklıdır. Açık kaynaklı Csound ve SuperCollider gibi bilgisayar müzik dilleri, bestecilerin bilgisayara ses üretmesi ve bunları zaman içinde sıralaması için talimatlar yazmaları için araçlardır. Buradaki başlık, MIDI dosyalarını çalmak için kullanılan bir dosya formatına yapılan esprili bir göndermedir, ancak içindeki göz kamaştırıcı seslerin tamamı SuperCollider kullanılarak oluşturulmuş ve sıralanmıştır. (Albümü satın alıp çalabilir, ayrıca SuperCollider'ı indirip kurabilir ve ardından kaynak kodunu kullanarak müziği kendiniz "çalabilirsiniz".)

The User; "Symphony #1 for Dot Matrix Printers"

Bilgisayarların yazılım komutlarını yürütürken yaptığı bir diğer şey de, yazıcılar veya faks makineleri gibi diğer nesnelere bilgi ve talimatlar iletmektir. Ve çoğu zaman bu diğer nesneler ses çıkarır; Kullanıcı gibi meraklı ve hayal gücü yüksek bir müzisyen, bu sesleri kullanarak nokta vuruşlu yazıcılar için senfoniler de dahil olmak üzere, kasıtlı bir müzik parçası oluşturabilir.

Yasunao Tone; "MP3 Deviations #6+7"

Bir kayıt müzik değildir, müzik içeren ve uygun oynatıcıda yeniden üretilmek üzere tasarlanmış bir medya nesnesidir. Müzisyenler, kayıt çağı başladığından beri bu ilişkiyle oynuyorlar; Cage'in 1939 tarihli Imaginary Landscape 1'inden, plakçı ve besteci Marina Rosenfeld'in çalışmalarına kadar, LP'leri eserlerinin ve performanslarının bir parçası olarak kullanıyorlar; başka yerlerde ise Nic Collins gibi sanatçılar, bir CD'yi çizmenin sonuçlarını araştırıyorlar. Fluxus sanatçısı Yasunao Tone da CD'leri değiştirmeye ve CD çalarlar için parçalar yapmaya başladı ve ardından canlı performans ortamlarında MP3 dosyalarını değiştirerek, ayarlayarak, bozarak ve parçalarına ayırarak dijital köklere inmeye başladı. Bu albüm, Tone'un Haziran ve Temmuz 2011'de New York'ta verdiği canlı performansından iki parçadan oluşuyor. Dijital nesneleri ele alıp "sıkıştırma kodlayıcısı ve kod çözücüsü" arasındaki farkları ortaya çıkarıyor, hata mesajlarını ses ve oynatma parametrelerini belirlemek için kullanıyor, tınıyı ve perdeyi değiştiriyor ve notlarında belirttiği gibi "öngörülemeyen ve bilinemeyen bir ses" üretiyor.

Iordache; "Organic Natural"

The basic technique of playing a reed instrument—making a reed vibrate with lung power and embouchure focus—is portable. Kids have known for generations that you can make a blade of grass vibrate with pitches by squeezing it between your hands and buzzing it with your mouth. Romanian artist Iordache, a saxophonist, has made a whole album improvising with grasses and a mind-boggling variety of other things including dandelions, cigar tubes, leaves, wild oats, and pine cones. He admits “a little reverb was added.” We’ll let him have it.

Alan Lamb; "Night Passage"

Avustralyalı sanatçı Alan Lamb, Zimoun ile sıradan nesneleri alıp titreştirme fikrini paylaştı. Belki de ikisini birbirinden ayıran temel bir coğrafya etkisi vardır: Zimoun, Alplerle çevrili İsviçre'nin rahat ortamında çalışırken, Lamb Avustralya'nın uçsuz bucaksız, boş iç kesimlerine bakıyordu. Lamb'ın eserlerinin çoğu, bu boşluğun içinden geçen telgraf telleri gibi uzun tellere dokunmayı ve hava ve toprak yer değiştirdikçe titreşimlerini dinlemeyi ve kaydetmeyi içeriyordu; tıpkı gezegenin açtığı Mezopotamya'nın eski tel akortları gibi. Lawrence English'in bu yeniden basım için belirttiği gibi, Lamb, "tam önümüzde... her gün yanından geçtiğimiz malzemelerin içinde kilitli bir ses dünyası" ortaya çıkardı.

Ross Bolleter; "Total Piano"

Kavramsal olarak biraz esneklik göstererek, neredeyse hiç kimsenin çalmak istemeyeceği bir piyanoyu da bu listeye dahil edebiliriz. Ross Bolleter, "Harabe Piyano" fikrini ortaya attı; ancak daha doğru bir ifadeyle, terk edilmiş piyanoları bulup dışarıda bırakarak nasıl çürüyeceklerini gözlemledi. Sonuçları "harap olmuş", "parçalanmış", "çürümüş" ve "yok olmuş" gibi kategorilere ayırdı ve ardından sanki sıradan piyanolarmış gibi çaldı. Ortaya çıkan şey, orijinal piyanonun amacına hiçbir şekilde uymayan, inanılmaz, esrarengiz ve gerçekten yeniden üretilemez seslerden oluşan bir kütle. Bir enstrüman bir nesneye, sonra da tekrar bir enstrümana dönüşüyor, çünkü bu sadece müzik yapmak için kullanılan bir şey.

Yazan: George Grella
Illustration: Aaron Lowell Denton

Bu makalenin orijinali Bandcamp portalında yayınlanmıştır.

Çeviri Cazkolik.com / 24 Aralık 2025, Çarşamba

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN