Günümüzde, dünyaca ünlü bir caz müzisyeni olmak için iyi müzisyen olmak yeterli mi?

Sorunun cevabını verelim; Hayır, kesinlikle yeterli değil.

Belki geçmişte evet ama günümüzde değil.

Çünkü toplumlar artık eskisi gibi değil ve iyi müzisyen sayısı çok.

Bugün artık çoğu müzisyen farkındalığın da sembolü isimlerdir.

Gerçi, bu yaklaşımın geçmişi 1960'lara kadar uzanır ama bugün daha değerli hale geldi.

20 Kasım akşamı Zorlu PSM, modern cazın 'her anlamda' değerli müzisyenlerinden Vijay Iyer ve iki arkadaşını ağırlayacak.

Referans vererek Vijay Iyer'ı tanımayanlar için nasıl bir müzisyeni dinleyeceğimizi anlamaya çalışalım; The New York Times onu “toplumsal vicdan, multimedya içerik üreticisi, sistem kurucusu, epik bir anlatıcı, tarihsel düşünür ve çok kültürlülüğe açılan bir kapı” olarak tanımlıyor ki bugün herhangi bir sanatçı için bu kavramların yalnızca birini kullanma ehliyeti dahi yeterli gelir.

Çağımızın anahtar kelimesi; Huzursuzluk

Vijay Iyer'ın ECM firmasından çıkan yeni albümü "Uneasy" adını taşıyor. Iyer'ın kelimeden kastı 'huzursuz' olmak. Tamil kökenli göçmen bir ailenin oğlu Vijay Iyer toplumsal ve bireysel olarak dünyaya yayılan, pandemi ile daha da artan siyasal, sosyal ve insanî gerginliğin müzikal tefekkürünü anlatmaya çalışıyor. Fakat, yaygın anlamda moda unsuru gibi kullanılan 'meditatif müzik' olduğunu söyleyemeyiz. Iyer'ın kastettiği daha 'bilge' bir yaklaşım.

Iyer "Uneasy" kelimesini ilk olarak 2011 yılında koreograf Karole Armitage'ın dans topluluğu ile yürüttüğü projenin adı olarak kullanmıştı. 20 Kasım akşamı Zorlu PSM sahnesinde kontrbasçı Linda May Han Oh ve davulcu Tyshawn Sorey ile dinleyeceğimiz müziklerin geçmişi de bu projeye dayanıyor. Hatta Iyer, aradan geçen on yılda 'Uneasy' kelimesinin anlamının dünya için daha da derinleştiğini belirtiyor.

Peki, yazının başında belirttiğimiz yaklaşımın diğer tarafına da bakalım...

Vijay Iyer farkındalığı artıran, müzisyen olmak kadar sanatçı olmanın ayırdını da vurgulayan biri ama müziği nasıl?

Iyer'ı ilk keşfim 2008 yılı albümü "Tragicomic" ile olmuştu. İlk kaydı sanıyordum ama on yıl gecikmeli tanımışım. 1996 yılında "Memoraphilia" albümünü yayınladığında yirmili yaşların ortasında olan sanatçı trio formatına ilk yıllarından aşina idi.

Başından bu yana sosyal farkındalığı ek bir özellik olarak değil, vicdanî bir tespit olarak kullanan sanatçının müziğiyle paralel sürecine son albümden "Children of Flint" örnek verilebilir. Iyer iki yıl önce yaptığı bu beste ile Detroit yakınlarında Flint isimli kasabada içme suyunun zehirlenmesi sonucu binlerce çocuğun yakalandığı kronik hastalıklara dikkat çekiyordu.

Bu verdiğim yalnızca bir örnek.

Vijay Iyer'ın on yıldan fazladır tanıdığı bu trio, yani, basçı Linda May Han Oh ve davulcu Tyshawn Sorey üçlü olarak doğaçlama etkileşimi en aktif kullanan ekiplerden. Doğaçlama dilini iyi bilen üç müzisyenin birbirine açtığı müzikal alanlar her icrayı benzersiz kılıyor.

Iyer ürettikleri bu etkileşim alanı için 'sezgisel alan' tabirini kullanıyor. Yüzeyin altındakini harekete geçiren sezgisel alan...

Ayrıca,

Doğaçlama eşliğinde keşif ruhunun ortam enerjisini harekete geçirirek yakalanabileceklerin ötesine geçebilmek... Çetrefil mi? Hayır!

Aynı zamanda, yirmi yıl önceki "Configurations" albümündeki gibi yerel etnik/ritmik fikirleri kullanarak yeni kodlar üretmek...

Iyer ve arkadaşları konserlerdeki doğaçlama anları ve besteleri hafıza bankasına benzetiyor. Bu bankadaki egzersizler icra esnasında onları besleyen, ihtiyaç anında ortaya çıkan unsurlar gibi.

"Uneasy" albümünde bir parça hariç tümü kendi bestesi olması yanında o tek parçanın Cole Porter'ın "Night and Day" olması cazın geleneğine gönderdiği selamın simgesi durumunda.

Açıkçası, caz yazarı Kevin Le Gendre'nin dediği gibi, 'Iyer bir önceki albümü "Far From Over"da kaldığı yerden devam ediyor'. Halbuki, dört yıl önce yayınlanan albümde Tyshawn Sorey hariç başka müzisyenler vardı. Şimdi yeni müzikler ve yolculuğun yeni bir aşaması.

Ama hep o sorumluluk dürtüsü, notaların ardına saklanan değil notalarla beraber hatırlatılan gerçeklikler.

Vijay Iyer, Linda May Han Oh ve Tyshawn Sorey gibi müzisyenleri izlemek için elimize geçen her fırsat değerlidir ve kaçırılmamalıdır.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 12 Kasım 2021, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN