Müzikte sürdürülebilir enstrümanlar: Enstrüman üreticileri çevreyi korumak için yeni yöntemler kullanıyor mu?

BBC muhabiri Claire Jackson, pernambuco (Brezilya'nın kuzey ve ortadoğu bölgesinde yetişen, gerilime dayanıklı, şekil değiştirmeyen, enstrüman yapımı için uygun bir ağaç türü) gibi materyaller ormansızlaşma nedeniyle tehdit altındayken, enstrüman üreticilerinin yeni malzemeleri nasıl kullandığını ve üretim yöntemlerini nasıl geliştirdiğini araştırdı ve kaleme döktü.

Çevre hassasiyeti sadece başkaları duyarlı olunca imrenilen bir his değildir. İklim değişikliği anlayışı geliştikçe mekanlar, sanatçılar ve izleyiciler de çevre dostu müzik yapmanın yollarını arıyor.

Pernambuco ağacından yapılmış keman yayı

Milano'daki La Scala yeni ofis kulesinin çatısına güneş panelleri kurmaya hazırlanıyor, Sydney Opera House deniz yaşamını beslemek için çevresindeki sularda yapay bir resif inşa etti, Glyndebourne'un kendi rüzgar türbini var. Pandemiden kısa bir süre önce, sanatçı yönetim ajansı HarrisonParrott, kemancı Patricia Kopatchinskaja gibi müzisyenlerle mümkünse demiryoluyla seyahat etmeyi vaat ederek müzisyenleri nasıl organize edebileceğini araştırdığını duyurdu.

Prodüktörler ve müzisyenler malzemelerin sürdürülebilir olmasını sağlamaya çalıştıkça, müzik enstrümanları da mercek altına alınıyor. Örneğin Yamaha, kereste kullanımını, özellikle de nefesli çalgılar için kullanılan Afrika karaağacı gibi nadir ağaçlardan elde edilen malzemeyi takip eden bir özel ekibe sahip.

Pernambuco ağacı

Bir enstrümanın mümkün olan en uzun ömre sahip olması önemlidir. En çevre dostu ürünler zaten mevcut olanlar iken ikinci el satın almak ve eski aletleri onarmak da teşvik ediliyor. Ancak, enstrümanlar düzenli olarak yenilenen yay gibi yardımcı parçalara ihtiyaç duyar. Çellist Matthew Barley, "Eski yaylar esnekliklerini kaybeder" diye açıklıyor. "Bir keresinde [kemancı] Maxim Vengerov'un bir yayı denemesini izledim ve ilk kontrol ettiği şey esneklikti".

Kemancı Viktoria Mullova da aynı fikirde: 'Bir Stradivarius çalsanız bile yay sesi etkileyecektir. Yayın tellere değdiği anda benim için işe yarayıp yaramadığını anlıyorum' diyor.

Pernambuco (brezilya ağacı olarak da bilinir), 18. yüzyılın ortalarında, yay yapımcısı François Xavier Tourte ve kemancı Giovanni Battista Viotti tarafından 'Le violon, c'est l'archet' ('keman yaydır') sözüyle ilan edildi. Pernambuco ağacı dünya çapındaki üreticiler tarafından kullanılıyor ve sabit bir eğride tutma konusunda nadir olan yeteneği nedeniyle tercih ediliyor. Ancak yasadışı ormansızlaşma, pernambuco ağacının nesli tükenmekte olan bir tür olduğu ve ağacın doğal ve tek yaşam alanı Brezilya'nın Atlantik Ormanı'nın orijinal boyutunun sadece yüzde altısına kadar küçüldüğü anlamına geliyordu. 2018 yılında, karaborsadan yasa dışı olarak elde edilen ahşaptan yapılmış 20 binden fazla keman yayı ele geçirildi. Müdahale olmazsa pernambuco ağaçlarının on yıl içinde dünya üzerinden yok olacağıkabul ediliyor.

Barley ve Mullova, pernambuco ağaçları hakkında farkındalık yaratmak için kampanya yürüten müzisyen ve yapımcılar topluluğu arasında yer alıyor. Müzik Ağaçları olarak tarif edilen pernambucolardan 50 bin fidan dikmeyi ve 150 su kaynağını yeniden ağaçlandırmayı, 70 çiftçiyi de sürdürülebilir pernambuco ağacı yetiştirmek için eğitmeyi amaçlıyor.

Dönüştürülebilir plastikten yapılmış Stephen Greenall yapımı pBone adındaki plastik trombon

Bu durumda sormak gerekiyor, enstrüman yapımında farklı bir malzeme kullanamaz mıyız?

Barley, "Bowmakers deneyler yaptı" diyor. 20. yüzyılın başlarında çelik bir yay icat edildi ve elektrikli çelloda iyi çalışan karbon fiber bir yay var, ancak şu ana kadar pernambuco dışında herhangi bir şeyden yapılmış yaylar aynı kaliteyi yakalayamadı. Pernambuco inanılmaz derecede güçlü ve aynı oranda esnektir.

Yetersiz olan sadece pernambuco değil. Pirinç aletlerde kullanılan çinko seviyeleri de hızla azalıyor. Trombonun 400 yıl önceki ilk başlangıcından bu yana pek değişmediğini düşünen Steven Greenall ve Warwick Music'in kurucu ortakları, plastikten yeni bir model geliştirmeye başladı. Çocukluğundan beri enstrüman çalan Greenall, “trombon, tek elle tutulabilecek en ağır enstrümandır” diyor. "Daha hafif, daha erişilebilir ve nihayetinde daha sürdürülebilir hale getirmek istedik". Greenall, meslektaşlarıyla birlikte, o zamandan beri 250 binden fazla satılan parlak renkli bir plastik trombon olan pBone'u buldu. Greenall, "Birleşik Krallık'ta trombon öğrenmeye başlayan çocukların yüzde sekseni bizim enstrümanlarımızı çalıyor" diyor.

Tek kullanımlık plastikler çevre düşmanı olsa da, plastik kullanımı kendi başına en kötü haber değil. Greenall, "İnsanları, cihazlarımızı yeniden kullanmaya teşvik ediyor ve ücretsiz yedek parça sağlıyoruz" diyor. "Enstrüman ömrünün sonuna ulaştığında da geri dönüştürülebiliyor." Şu anda pCornet, pTrumpet, pBugle ve pBuzz (giriş seviyesi jenerik bir 'pirinç' enstrüman) ile birlikte pBone bu yeni malzemeden yapılmış. Evet plastik ama geri dönüştürülmüş malzeme kullanmak gibi planları var. Greenall, “Yolculuğun bir sonraki aşaması, kırık bir bahçe sandalyesini bir trompete çevirebilmek” diyor. Şu an enstrümanlarda ham geri dönüştürülmüş malzeme kullanmak için Coventry ve Warwickshire County Council ile çalışıyoruz. Okyanus atığı plastiklerden satın alabilirsiniz ancak bu enstrümanları bilhassa çocuklar kullandığı için dikkatli olmak gerek' diye ekliyor.

Sarah Nichols'ün tasarladığı inside-out II isimli piyano

Üflemeli olmayan enstrümanlar daha az sorun yaratıyor. Birkaç şirket, geri dönüştürülmüş plastikten yapılmış gitar mızrapları satmaya başladı ve perküsyoncular plastik atıklardan oluşturulan sesleri test ediyor. İskoçya'daki East Neuk Festivali atık malzemeden üretilen 100 parçalı bir orkestra için enstrümanlar imal etmeyi planladı. Fantastic Plastic Parade Band'in 2020'de kurulması gerekiyordu, son durumu kontrol etmek lazım.

Plastik piyano tuşlarına dokunma hissi, doğal malzemeler kadar şiirsel olmayabilir ancak Avrupa ve ABD'de artık çok az piyanoda fil dişinden yapılma tuşlar kullanılıyor. Bösendorfer, Yamaha ve Steinway dahil büyük üreticilerin çoğu sentetik malzeme kullanıyor. Ayrıca, yaşla sararmama veya yasa dışı avlanmayı teşvik etmeme gibi ek faydaları da var. Bununla beraber, filleri korumaya yönelik uzun vadeli kampanyalara ve Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme'ye (CITES) rağmen, fildişi hâlâ Çin gibi ülkelere satış yapan azınlık piyano yapımcıları tarafından kullanılıyor. CITES, daha sonra gitar yapımcıları için de popüler bir malzeme olan gül ağacı gibi doğal malzemelerin kullanımını da sınırlandırdı. Ahşabın kullanılması tamamen yasak değil ancak ciddi kısıtlamalar var. Abanoz ve maun gibi bariz malzeme alternatifleri de risk listesinde yer alıyor, bu nedenle, üreticiler şu an ovangkol, zirikot ve akçaağaç gibi şeylerle denemeler yapıyor.

Çoğu zaman, farklı bir materyal kullanmak, orijinal enstrümanları bazen yeniden düşünmek anlamına gelir. Enstrümanları şaşırtıcı derecede etkili bir ses üreten Greenall, “trombonun iç sistemini resmen yeniden icat etmek zorunda kaldık” diyor. "Profesyonel bir müzisyen değilseniz, plastik bir "pirinç" enstrüman ile orijinal bir enstrüman arasındaki farkı anlamanız zordur". Orkestraların pirinç enstrümanları bir gün tümüyle plastiklerle değişebilir. Greenall, bir deneme yaptıklarını ama isim açıklamayacaklarını söyleyerek, "Enstrümanlarımızdan biri profesyonel bir İngiliz orkestrasında prova sırasında kullanıldı ve şef hiç fark etmedi" diyerek gülüyor.

Viyana Sebze Orkestrası Müzisyenleri (Fotoğraf: DOMINIQUE FAGET/AFP, Getty Images) 

Geri dönüşüm ihtiyacı, mevcut enstrümanlarda yeni konfigürasyonlar için ilham veriyor

Piyanist Sarah Nicholls, 1900 Erard'ını, 'hoş ama çok eski ve ölmekte olan bir enstrüman' olarak elden geçirdi,kasayı yatay değil dikey olarak oturuyor: bu şekil kullanım yeni bir tını yaratıyor. Nicholls, sunduğu yeni tasarımın dar alanlara sahip müzisyenlerin ilgisini çekeceğini umuyor ve  'Standing Grand' adlı yeni bir enstrümanın üretimi için para topluyor.

Bu yazının orijinali Claire Jackson tarafından 21 Şubatta BBC Music Magazine'de yayınlanmıştır.

Cazkolik.com / 26 Şubat 2022, Cumartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN