Paul Desmond

Paul Desmond San Francisco doğumlu Amerikalı alto saksofoncu ve bestecidir. Yumuşak tonu ve emprovizasyonlarındaki zarif lirizmle daima saygı görmüş bir müzisyen olan Desmond, West Coast "cool jazz" sahnesinin en popüler sanatçılarından biri olmasının yanısıra kendine has espritüelliğe sahip nev-i şahsına münhasır bir isimdir. Charlie Parker`ın çılgın bebop stiline tapılan bir dönemde kendi sound`unu bulan Desmond, alto tonunun "dry martini"yi andırdığını söyler. Bu soundla hem eleştirmenlerin, hem de hayranlarının favorisi haline gelen ve anketlerde birbiri ardına birincilikler elde eden sanatçının bu durumla ilgili tespiti şöyledir: "Dünyanın en yavaş alto saksofoncusu olarak birkaç ödül kazandım, hatta 1961`de sessizliğimden ötürü özel bir ödül de verdiler." 16 yıl boyunca birlikte çalıştığı Dave Brubeck`in Desmond`la ilgili görüşüyse şöyledir: "Bana göre onun lirizminin benzeri yoktur çünkü çalışında üstün bir zeka büyük bir duygusallıkla birleşmiştir, ki genellikle bu iki özelliğe tek bir kişide rastlayamazsınız."

Müzik kariyerinin başlarında Lester Young ve Pete Brown`dan etkilenerek Jack Fina ve Alvino Rey`in orkestralarında klarnet çalan Paul Desmond, Dave Brubeck Quartet`in üyesi olarak dünya çapında şöhrete ulaşmıştır. Burada ikilinin müzikal ortaklığının nasıl başladığını anlatalım, zira hikaye ilginç: İkinci Dünya Savaşı`nın sonunda San Francisco`daki the Geary Cellar kulübünde çalışmaya başlayan Desmond Brubeck`i piyanist olarak işe alır, ancak bir süre sonra önce maaşını yarıya indirir, sonra da özellikle kumar oynamak amacıyla daha uzak bir bölgede iş almasıyla birlikte yerine başka bir piyanist alarak işten çıkarır. 1950`de New York`ta Jack Fina`yla çalışır, ancak radyoda Brubeck`in trio`sunu dinledikten sonra California`ya geri döner. Evli ve üç çocuk sahibi olan Brubeck, Desmond`la önceki tecrübesini unutmamıştır, bu yüzden karısını ona eve adım attırmaması konusunda sıkı sıkıya uyarır. Desmond yine de şansını dener ve bir gün sanatçının San Francisco`daki evinin yolunu tutar. Dave arkada çocuk bezlerini astığı bir sırada eşi Lola kendisini eve alır ve doğru kocasına götürür. Ancak bütün yalvarmalarına karşın Brubeck kendisini işe almaya ikna olmayacaktır, ta ki çocuklarına bakıcılık yapmayı teklif edene kadar... Basta Eugene Wright ve davulda Joe Morello`nun katılımıyla 1951 yılında kurulan the Dave Brubeck Quartet, öncelikle kampüslerde verdiği konserlerle üniversite çağındaki dinleyici kitlesi nezdinde popüler hale gelir. Oberlin Üniversitesi`ndeki bir konserin canlı kaydı olan 1953 albümü Jazz at Oberlin grubun ilk önemli çalışmasıdır. Desmond`un melodik sololarının Brubeck`in politonal ritmleriyle belirgin bir kontrast teşkil etmesine karşın başarısı günden güne artan grup dünyayı turlayacak, yılda 300 civarında konser verecek ve Columbia Records`la yılda 4 albümlük bir anlaşma imzalayacaktır. Dave Brubeck`i 1954 yılında Time dergisinin kapağına çıkaracak olan bu büyük başarının zirvesiyse 1959 yılında Desmond tarafından bestelenen ve caz tarihinin milyonluk satış rakamına ulaşan ilk single`ı olan "Take Five"dır şüphesiz.

Quartet`in tema parçası ve bütün konserlerinin olmazsa olmazı, ayrıca teliflerden kendisine küçük çapta bir servet kazandıran bestesi için Desmond`ça bir görüş dinleyelim yine: "Gerçekten işe yaramaz birşey olduğunu düşünüyordum o zamanlar. "Take Five"ın yaşam boyu bütün haklarını kullanılmış Ronson marka bir elektrikli traş makinesiyle değiştirmeye hazırdım hatta. Besteyi gerçekten işler hale getiren "bridge" kısmıydı, ki onu da neredeyse hiç kullanmamak üzere olduğumuzu düşündükçe hala ürperirim." 1967 yılında grubun dağılmasıyla gayrı resmi bir emeklilik dönemine giren Paul Desmond üç yıl boyunca saksofonunu eline almayacaktır. Anılarını mizahi bir üslupla kaleme aldığı "How Many of You Are There in the Quartet?" (ki kendisine hostesler tarafından sürekli sorulan bir sorudur bu) adında bir kitap yazmaya kalkıştığı ancak sonunu getiremediği bu dönemde sanatçının İngiliz mizah dergisi Punch için yazdığı bir yazıdan ufak bir bölüm aktaralım: "Çalmadığım yıllarda öğrenmiş olduğum birşey var -- New York`ta Elaine`s adındaki bir sürü ağır siklet yazarın epeyce vakit geçirdikleri bir bara takılmaya başladım ve yaklaşık bir sene içinde hemen hemen hepsinin de caz müzisyeni olma konusunda gizli kalmış Walter Mitty rüyaları olduğunu keşfettim. Ve böylece caz dünyasında sahip olduğum oldukça güvenli pozisyonu "493 numaralı işsiz şakacı" ünvanıyla değiştirmenin aptalca birşey olacağına karar verdim." Haziran 1969`da New Orleans Caz Festivali`nde Gerry Mulligan`la birlikte sahne alan Paul Desmond hem eleştirmenlerin, hem de dinleyicilerin olumlu tepkisiyle karşılaşır. Brubeck`in aksine Mulligan`la birçok ortak noktası olan Desmond, sanatçıyla 1974 yılında Dave Brubeck`in Two Generations turnesi kapsamında yine aynı sahneyi paylaşacaktır. 1971`de New York`un ünlü Half Note caz kulübünde gitarist Jim Hall`la birlikte çalması teklif edildiğinde, her zamanki mizahi üslubuyla işi sadece civarda yaşadığı ve yataktan kalkıp hemen işe gelebileceği için kabul ettiğini söyler. İkili daha sonra kulübü geceler boyunca doldurup taşırmışlardır. Yine 1971 yılında New York Town Hall`deki bir Noel konserinde The Modern Jazz Quartet`e eşlik eden Desmond, eski arkadaşı Chet Baker`la da birkaç albümde birlikte çalar. Ancak sanatçının bu dönemde yapmış olduğu en parlak çalışma Toronto`lu 3 müzisyenle birlikteliğidir. Gitarda Ed Bickert, basta Don Thompson ve davulda Jerry Fuller`dan oluşan "Canadian Quartet"iyle sergilediği kulüp performanslarının bir kısmı, aynı zamanda kayıt mühendisi olan Don Thompson tarafından kaydedilip yayınlanmıştır.

Grup CBS televizyonunun Take 30 programında da yer almış ve Edmonton Caz Festivali`nde çalmıştır. Paul Desmond son konserini Dave Brubeck`le 1977 Şubat`ında New York Avery Fisher Hall`de verir. Hayranlarının çoğu ölmek üzere olduğunun ve şöhrete ulaştığı seviyede çalamadığının farkında değildir. Dave Brubeck`e kulak verelim: "Paul bunun son olacağını söylememişti ama giderek zayıfladığının farkındaydık. Sadece ikinci yarıda çaldı ve bis`e sıra geldiğinde eski bir klişeyi tekrarlayarak `bırak daha fazlasını istesinler` dedi. Sonuçta sahneye geri dönmedik." İçki ve uyuşturucu kullanımının ağırlıkta olduğu bir meslekte Desmond`un hayatına mal olan günde üç pakete varan sigara tüketimi olmuş ve sanatçı 30 Mayıs 1977`de akciğer kanseri sonucu yaşamını yitirmiştir. Biz de Paul Desmond`a Jim Hall`un sözleriyle veda edelim: "Paul öldükten sonra düşündüğüm şeylerden biri de gerçekten yazık olduğudur, çünkü harika bir ihtiyar olurdu. Onu 70-75 yaşlarındayken tasavvur edebiliyorum -- birlikte takılmak ve sohbet etmek müthiş olurdu."

Paul Desmond`un diskografisinden seçtiklerimiz: 1951 Jazz At Storyville Dave Brubeck (Fantasy Records), 1953 Jazz at Oberlin Dave Brubeck (Fantasy Records), 1954 Jazz Goes to College Dave Brubeck (Columbia Records), 1954 Gerry Mulligan / Paul Desmond Paul Desmond-Gerry Mulligan (Fantasy Records), 1955 Chet Baker Quartet Plus: The Newport Years, Vol. 1 Chet Baker (Philology Records), 1956 Jazz Impressions of U.S.A. Dave Brubeck (Columbia Records), 1957 Blues in Time Paul Desmond, Gerry Mulligan (Verve Records), 1958 Newport 1958 Dave Brubeck (Columbia Records), 1959 Time Out Dave Brubeck (Columbia Records), 1960 Brubeck and Rushing Dave Brubeck w/ Jimmy Rushing (Columbia Records), 1961 Time Further Out Dave Brubeck (Columbia Records), 1963 Take Ten Paul Desmond (RCA Victor Records), 61, 63, 64 The Complete Recordings Of The Paul Desmond Quartet With Jim Hall Paul Desmond (Mosaic Records), 1962 Two of a Mind Paul Desmond, Gerry Mulligan (RCA Victor Records), 1963 At Carnegie Hall Dave Brubeck Quartet (Columbia Records), 63, 64, 65 Easy Living Paul Desmond (RCA Victor Records), 1964 Jazz Impressions of Japan Dave Brubeck (Columbia Records), 1965 Time In Dave Brubeck (Columbia Records), 1967 Buried Treasures Dave Brubeck (Columbia / Legacy Records), 1968 Summertime Paul Desmond (A&M/CTI Records), 1971 The Only Recorded Performance of Paul Desmond With the Modern Jazz Quartet Paul Desmond (Finesse Records), 1972 We`re All Together Again for the First Time Dave Brubeck / Gerry Mulligan / Paul Desmond (Atlantic Records), 1974 Pure Desmond Paul Desmond (CTI Records), 1975 Concierto Jim Hall (CTI Records), 1975 The Paul Desmond Quartet Live Paul Desmond (Horizon Records), 1976 25th Anniversary Reunion Dave Brubeck (Horizon Records).

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 25 Kasım 2012, Pazar

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN