Bir orkestra filozofu ve piyanist: Jon Balke

İngilizlerin The Guardian gazetesi, 6 Aralık 2005 tarihli sayısında Norveç’in en önemli şehirlerinden Oslo’yu sadece fiyortlar ülkesinin başkenti olarak değil aynı zamanda modern cazın da yeni başkenti olarak selamlıyordu. Kuşkusuz Norveç’den dünyaya yayılan caz dalgaları yukarıdaki tarihten çok daha önce küresel caz sahnesinde birçok şeyi değiştirmişti. Sözünü ettiğimiz bu ezber bozan sürecin başlıca mimarlarından biri de Norveçli piyanist ve besteci Jon Balke idi. Bu akşam saat 21:00’de Ramazanda Caz konserleri kapsamında Sakıp Sabancı Müzesi bahçesinde izleme fırsatını bulacağımız Norveçli ses ustası Balke bu yıl kariyerinin kırkıncı yılını kutluyor. Sanatçı gerek caz dışı türlerin temsilcileri ile gerçekleştirdiği kültürlerarası projeler ile gerekse deneyselliğin sınırlarında gezindiği caz merkezli gruplarıyla son otuz yılda her daim Avrupa caz sahnesinin en özgün müzisyenlerinden biri olmayı başardı.

Kariyerine on sekiz yaşında kontrbasçı Arild Andersen’in grubunda ECM için Clouds In My Head (1975) albümünü kaydederek başlayan Balke bu kayıttan günümüze onlarca albümde yer aldı. Balke kendi adına gerçekleştirdiği yedi solo albümün yanı sıra kurucusu ve lideri olduğu JøKleBa, Magnetic North Orchestra (MNO), Batagraf gruplarıyla dokuz albüm kaydetti. Usta besteci müzik dışındaki disiplinlerden gelen sanatçılarla olan dirsek temasını da her daim sürdürdü. Görsel sanatlar alanında çalışan birçok Norveçli sanatçının üretimleri için müzikler yazan besteci, bale ve tiyatro toplulukları için de sahne eserleri besteledi.

Balke müzik yolculuğundaki ilk ciddi çıkışı Avrupa caz sahnesinde önemli kırılmalara da yol açan Magnetic North Orchestra ile gerçekleştirir. 1992 – 2004 yılları arasında ECM için dört albüm kaydeden topluluğun kadrosunda Arve Henriksen, Tore Brunborg, Marilyn Mazur, Anders Jormin gibi İskandinav cazının kalburüstü isimleri yer alıyordu. Balke MNO’da caz tarihinin efsane orkestra şefleri Duke Ellington ve Gil Evans’ın izinden giderek toplulukta yer alan müzisyenlerin yetenek ve karakter özelliklerine göre pasajlar yazar. Birçok müzisyen için bir caz okulu işlevi de gören topluluk Balke’nin çağdaş caz tarihinin en özgün besteci ve aranjörlerinden biri olduğunu da kanıtlar.

Balke’nin atmosferik sesler dünyasından izlerin yer aldığı, kuzeye özgü renklerin belirsizleştiği, doğu ve Afrika kültürlerine dair ezgilerin incelikli bir dönüşüme uğradığı MNO projesinden sonraki durağı ise Batagraf olur. Sanatçının bu akşam ki konseri kapsamında Norveçli perküsyonist Ingar Zach ve Klasik Türk Musikisinin önde gelen kemençe ustalarından Neva Özgen ile seslendirecek olduğu bu projenin temelleri 2005 yılında atılır. Özgün şekli ile Batı ve Afrika merkezli perküsyon gruplarının, elektronik seslerin ve vokallerin yer aldığı bir perküsyon topluluğu olan Batagraf, usta piyanistin müzikal anlamda göstermiş olduğu açık fikirliliğin en iyi örneklerinden birini oluşturur.

Sami Kısaoğlu
Müzikolog

Cazkolik.com / 29 Temmuz 2013, Pazartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN