Wayne Shorter ile 8:30'da randevumuz var

Wayne Shorter'ın ölümü ülkenin üzücü gündeminde fanatik cazceverler haricinde etki yaratmamış olabilir ama bizler buraya not düşmeliyiz ki caz tarihi emsalsiz bir büyüğünü kaybetti.

Shorter'ın vefatının ardından yayınlanan yazılar genellikle Miles Davis'li 1960'lar, Blue Note yılları ve ikibin sonrası son dönemine damga vuran ileri yaş yaratıcı -ki geçen sene çıkan albümle yeniden Grammy kazandı- yıllarını hatırlatacaktır. Ben, hayatının şu ya da bu dönemini değil -onları da yazacağız elbet-, 1980 tarihli Weather Report konser albümü "8:30"u hatırlatmak istiyorum size.

Shorter'ın uzun ve kesintisiz bir müzik hayatı oldu. Caz tarihinin kurucu neslini de tanıdı, günümüzün gençlerini de, bu bakımdan şanslıydı. Yüz yılı aşan caz macerasının her sayfasına şahsen tanık olduğu gibi, bir çok sayfanın da kahramanı oldu. Bence, Shorter'ın özellikle ikibin sonrası müziği ayrıca ele alınmalı. Son yirmi yılda kuşağının hatıralarda kalmış müzikleriyle veteran oyalanmalara başvurmadan, çoğu genç-usta müzisyenlerle yeni etkileşimler geliştirerek aktif ve güncel müzik yapabilen (ve yazabilen) bir sanatçı olarak 90'lı yaşlara doğru çağdaş caza yönelik ders notları özelliğinde albümlere ve konserlere imza attı. Bizler de İstanbul'da bu konserlerin bazılarına tanık olduk. Bu yazıyı okuyanların bir kısmıyla belki o konserlerdeydik. Sevgili Sedat'tan (Antay) arşivindeki fotoğrafları karıştırmasını rica ettim, kırmadı sağolsun ve sayfada gördüğünüz yakın tarihli fotoları gönderdi.

Basta John Pattitucci ile (Fotoğraf: Sedat Antay, CRR Konser Salonu)

Joe Zawinul ile beraber 1970'lerin başında kurduğu Weather Report, Wayne Shorter'ın müzik hayatında ayrı bir kitap gibi durur. O müzik ne Miles beşlisi ve Blue Note hardbop yıllarına benzer, ne ikibin sonrası milenyum dönemi müziğine. Weather Report'un müziği muhtemelen kendisi için de Herbie Hancock'ın yetmişler sonu, seksenler başı füzyon yılları boynuna astığı klavyeli dönemi andırıyor olabilir, ama fark şu ki, Shorter'ın Weather Report'lu dönemi caz füzyon tarihinin en şâhâne müziklerine imza atmıştı. Shorter daha sonra bu müziklere dair dışlayıcı oldu mu bilmiyorum ama kendi 'asıl' müzikal çizgisi haricinde ara bir dönem olduğunu hep hissettirmiştir, daha ileri gidersem, diğer müzikleri kadar sahiplenmediğini söyleyebilirim.

Weather Report'un piyasanın tozunu attığı yılların zirve günlerinde, 1979'da, Arizona'da bir konser verir. Bu konserin kaydı bir sene sonra çift albüm olarak yayınlanır. Klavyelerde Zawinul, nefeslilerde Wayne Shorter, bas gitarda Jaco Pastorius, davulda Peter Erskine. Bu kadrodan artık sadece Erskine hayatta.

Konser albümünün adı bana hep randevu saati gibi gelmiştir. Sevgiliyle akşam buluşması gibi. Nitekim albüm kapak çizimi dediğimi ispatlamıyor mu? Çiftler kapıda kuyruk olmuş konseri bekliyor.

Soldan sağa: Piyanoda Danilo Perez, saksofonda Wayne Shorter, kontrbasta John Pattitucci, davulda Brian Blade (Fotoğraf: Sedal Antay, CRR Konser Salonu)

Bir dörtlüye göre çok fazla ve çeşitli sesi var grubun. Görünürde klavye dahisi Zawinul ve Jaco'nun gecesi gibidir ama Erskine'in sağlam davulu -ki bu konserdeki davulu herkese örnek olarak göstermeli- ile Shorter'un nefesli oyunları, inişli çıkışlı, kreşendolar arası zıplamalı bol zirveli müziğin emsalsiz örneklerinden biridir. Bazen sahneyi saran atmosferik sesler bugün için dahi öncü kabul edilebilir ki buna örnek "Badia / Boodie Woogie Waltz" parçasının son düzlüğünde Zawinul ile Erskine'in ikili yarışa dönüştürdüğü inanılmaz ritm ve sonda metro treninin gürültüyle konser salonunun içinden geçişi orda olup izlemeye değer anlardır bence. Zawinul dış sesleri doğru, kararında ve yerinde kullanır. Ben ki çoğu füzyon müziğini hiç sevmemişimdir ama bu adamlar başka. Zawinul/Shorter ikilisinin kimyası inanılmaz sonuç vermiştir. Shorter'ın nefesli tecrübesi bu grupla muazzam hale geldi. Kişisel icra kapasitesinin sınırlarını zorladı. Zawinul'un klavye cennetinin en cömert hali gibidir bu konser gecesi. Konserde seslendirdikleri "The Orphan"da Batı Los Angeles Hristiyan Akademisi Çocuk Korosu'nun on üyesinin katkısı yine bir başka çarpıcı örnektir.

Caz tarihiyle haşır neşir olanlar Shorter'ın öncesi bop'lu, sonrası post bop'lu, hele son yıllardaki çağdaş/vizyoner yazılarını bilir ama ben bu kez onu sevgiyle anarken bu harika albüm üzerinden o yıllarını da hatırlatmak istedim. İyi ki yapmış!

Türkiye Caz Albümleri Arşivi editörü arkadaşımız Beran Paçacı'nın Türkiye Caz Arşivi'ne göre;

Wayne Shorter'ın Türkiye konserleri:

Wayne Shorter Quartet
İstanbul Müzik Festivali, 29 Haziran 1991, Açıkhava Tiyatrosu

Tribute to Miles Davis konseri, 04 Kasım 1992

Wayne Shorter Quartet
İstanbul Caz Festivali, 12 Temmuz 2001, Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesi

Wayne Shorter Quartet
İş Sanat Konser Salonu, 25 Mart 2009

Tribute to Miles Davis konseri
İstanbul Caz Festivali, 07 Temmuz 2011, Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesi

Uluslararası Caz Günü Küresel Konseri (International Jazz Day Global Concert)
Aya Irini Müzesi, 30 Nisan 2013

Wayne Shorter Quartet
Cemal Reşit Rey Konser Salonu, 09 Nisan 2016

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 03 Mart 2023, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN