Fransız klarnet sanatçısı YOM çoğu müziksever için yeni bir isim olabilir. Bu sene "Alter Native", geçen sene "Celebration" ve önceki yıl "Finally Inspired" gibi 2008 yılından bugüne on kadar albüm yayınlayan sanatçıyla 29. İstanbul Caz Festivali konseri öncesi bir sohbet gerçekleştirdik. Klezmer stili klarnetiyle, ilhamını spiritüel kökenlerden alan doğaçlamalı müziğiyle 42 yaşındaki sanatçının müzikal ifade alanı etnik müzikler ve caz sınırlarında dolaşıyor. 7 Temmuz akşamı izleyeceğimiz sanatçıyı konseri öncesi bu söyleşiden tanımanız iyi olacaktır.

Cazkolik.com

YOM: İstanbul'u görünce yanlış yerde dünyaya geldiğimi düşündüm

Cazkolik: Çok sayıda müziksever seni canlı olarak İstanbul'da ilk kez dinleyecek. Öncelikle, seni biraz tanımak istesek, ne söylemek istersin?

YOM: Beş yaşında Klasik Batı müziği eğitimine devam ederken klarnet çalmaya başladım ama çok hızlı şekilde Doğu Avrupa Yahudilerinin Klezmer müziğine aşkım müzikal yolumu ele geçirdi. Farklı gruplarda çaldım, doğaçlama ve beste yaptım, sayısız yer gezdim. İlk albümümü 2008'de yayınladım ve o zamandan beri maksimum 10 harika müzisyenle işbirliği yapmaya çalışırken 10 albüme de imza attım!

Müziğimi tanımlamak zor!

Cazkolik: Müziğini dinledikçe sevdim ve geç keşfettiğim için üzgünüm. Şunu sormak istiyorum, müziğin geleneksel kökenli bir ifadeye sahip, müzikal kökenlerini nasıl tarif edersin?

YOM: Bestelerim ve klarnet çalım şeklimin kökenleri Klezmer müziğine dayanıyor. Sonra; caz doğaçlama, Balkan, oryantal ve Ortadoğu müziği gibi birçok başka etki de buna eklendi ve bu sırada kesinlikle çok sevdiğim Türk klarnetçileri dinledim, bu yüzden, müziğimi bugün tanımlamak gerçekten zor.

Müziğim cazla ilgili, çünkü?

Cazkolik: Biz bir caz portalıyız ve sen de bir caz festivalinde konser vereceksin, müziğinin cazla ilişkisini nasıl açıklarsın?

YOM: Müziğim cazla ilgili, çünkü, doğaçlama yapıyorum ve bu gerçek müzikal etkileşimi konserde yaşamak benim için çok önemli. Benimle İstanbul'a gelen piyanist Léo Jassef piyanist olarak gerçek bir caz geçmişine sahip (Fransız Ulusal Caz Okulunda okudu) ve oriental/modal geçmişimi onunki ile karıştırmayı, oriental caz ya da bunun gibi bir şey yaratmayı gerçekten seviyorum.

Cazla miks yapmak daha iyi

Cazkolik: Klarnetin cazda köklü bir geleneği vardır. Müzik eğitimin sırası veya profesyonel olarak geleneksel caz klarneti çaldın mı?

YOM: Hiçbir zaman geleneksel tarzda caz çalmadım ama birçok büyük cazcıyla çaldım. Klezmer tarihinde hep çok fazla işbirliği olduğu için geleneklerimin cazla son derece uyumlu olduğunu fark ettim. Artık geleneksel müzik çalmıyorum, sadece kendi bestelerimi çalıyorum, yani, cazla miks yapmak daha kolay ve daha iyi!

Her konserimde barış için geleneksel bir Yahudi duası çalıyorum

Cazkolik: Bir şarkının adı "It's not too late to save the world". Müziğinde mesaj vermeyi seviyor musun? Dünyanın geleceği için, çevre için, iklim krizi için, savaşlar ve sorunlar için karamsar mısın?

YOM: Karamsar değilim (en azından olmamaya çalışıyorum!), gerçekçi olmaya ve insanlığın karşı karşıya olduğu büyük sorunlar ve zorluklarla ilgili olarak dünyaya iyi enerji katmak için neler yapabileceğime dair küçük bir rol oynamaya çalışıyorum. Genellikle müzikal olarak büyük sebeplerden ilham alıyorum ve dünyada pek çok şeyi değiştirmeyeceğini bilsem dahi şarkılarımın başlığında bundan bahsetmeye çalışıyorum! Örneğin, verdiğim her konserde, dünyadaki etkilerini henüz tam olarak göremesem de, barış için geleneksel bir Yahudi duası çalıyorum! ;)

Uzun süredir aklımda bir "Turkish Connection" fikri var

Cazkolik: Müziğinin Türk müzisyenlerde stil olarak doğal bir karşılığı olduğunu düşünüyorum, Türk müzisyenlerle işbirliğin var mı?

YOM: Türk müzisyenlerle işbirliği yapmadım ama yakında olacağını hissediyorum! Türkiye'de çok büyük müzisyenler ve gruplar var ve Türk müziğini, özellikle Türk klarnetini o kadar seviyorum ki, bir «Turkish Connection» yapma fikri uzun zamandır aklımda var.

Müziğimde bir dinden değil tüm dinlerin içinde olduğu manevî bir karışımdan söz ediyorum

Cazkolik: Müziğine dair 'mistik ilham' gibi yorumlar okudum, bu yorumlara katılır mısın? Ve, cevabın evet ise bize açıklayabilir misin? Bir Türklerin mesela NEY isimli nefesli bir enstrümanımız var, Tasavvuf müziği diyebileceğimiz bir müzikal geleneğimiz var, müziğinle böyle bir benzerlik kurulabilir mi

YOM: Tasavvuf müziği (ve genel olarak Sûfî “felsefesi”) benim için büyük bir ilham kaynağı ve NEY'i belki klarnet kadar seviyorum ama müziğimde mistisizm hakkında konuştuğum zaman önceden var olan belirli bir kültür, din veya kült ile ilgili değil, Yahudilikten, Budizm, Hıristiyanlık, Sufizm, Hinduizm'e kadar tanık olduğum veya okuduğum tüm maneviyat deneyimlerinin bir karışımını kastediyorum. Maneviyatın her tezahürü potansiyel bir ilham kaynağı ve tüm bunların bir kısmı müziğimde mutlaka bulunur. Her konserimi gerçek bir meditasyon, her seferinde farklı ama her seferinde ruhumun gerçek bir yansıması olarak yaşamaya çalıştığımı söyleyebilirim.

Klezmer ne demek?

Cazkolik: İlk albümün adı "New King of Klezmer Clarinet". Klezmer klarnetin diğer klarnet stillerine göre farkı nedir?

YOM: «Klezmer» branice'de enstrüman ve ses anlamına gelir. Bu, enstrümanın bir insan sesi kadar etkileyici olması gerektiği anlamına da gelir. Bence, Türk klarnet tarzıyla paylaştığımız ortak bir şeydir ve çok etkileyici, yumuşak ama aynı zamanda güçlüdür. Klasik Batı müziğinde klarnet çalma şekli farkl ve çok ilginç ama daha katıdır. Klarnetin Türkiye'de, Avrupa, Güney Amerika, hatta Hindistan'da her yerde ve her seferinde özel bir stille yarattığı inanılmaz çeşitliliği seviyorum!

YOM'un ilham kaynakları?

Cazkolik: Sana ilham veren farklı sanatçılar ya da albümlere dair senden kısa bir liste istesem?

YOM: Bir milyar büyük sanatçıyı bir kenara koyarsak bazı çok öznel seçimler şöyle olur:
- Hüsnü Şenlendirici (Taksim Trio ile herhangi bir albümü)
- Cesaria Evora (Herhangi bir albümü)
- Archie Shepp (The Magic of Juju)
- Soeur Marie Keyrouz (Meditations d'Orient)
- Pergolesi (Stabat Mater)
- L. Subramaniam
- Giora Feidman

YOM için İstanbul'un önemi?

Cazkolik: İstanbul'da daha önce konser verdin mi? Bu şehrin senin açından özel bir önemi var mı?

YOM: Evet, 12-13 yıl önce İstanbul'da konser verdim ve bir hafta kaldım. Benim için unutulmaz bir deneyimdi, Türk müziğinde klarnetin önemini işte o sıralar keşfettim ve yanlış yerde dünyaya geldiğimi düşündüm. ülkenin tamamının benim için önemi var ;) Müziği, ambiyansı, yemekleri, mimariyi çok sevdim, Türk klarnet ve perküsyonlarla ülkeme geri dönmüştüm şimdi yeniden festival sayesinde geri dönebileceğim için minnettarım.

Feridun Ertaşkan

Cazkolik.com / 28 Haziran 2022, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN