15 YILIN ARŞİVİ

Caz tarihinin vizyoner yapımcısı Creed Taylor geride caz tarihini şekillendiren bir miras bıraktı

Fotoğraf: Creed Taylor, circa 1970 (Michael Ochs Archives/Getty Images)

Caz tarihine adını yazdıran her sanatçının ölümü haberinde 'bir devir kapandı' türü klişe laflar ediyoruz ama aslında o devir çoktan kapandı ve tarihe geçti, sadece, o devrin doksanlı yaşlarını aşan kalan az sayıda son ismin vefat haberleri gündeme gelince 'o devir' dediğimiz ölümsüz dönemi yeniden hatırlıyoruz.

Creed Taylor da böyle bir isim. Taylor caz müzisyeni değil ama caz tarihine emsalsiz katkıları olan, yaratıcı ve yönetici özelliklerini cazın mutfağında yaptığı işlerle öne çıkaran, caz müziğinin sektöre dönüşmesinde kritik roller üstlenen bir vizyoner.

Taylor'ın kuşağının neredeyse tüm isimleri öne çıkan farklı uzmanlıklarıyla caz tarihinin büyüyüp gelişmesinde, yaratıcı özelliklerinin belirginleşmesinde kritik roller oynadı. Taylor gibi sayıca daha az birkaç isim ise bu rollerin daha önemli olanlarını üstlendi, yönlendirici kimliğini cazın özellikleriyle birleştirmeyi başardı.

Mesela, Bossa Nova'nın arkasındaki Antonio Carlos Jobim gibi müzisyenleri biliriz ama "The Girl from Ipanema" gibi bir klasiğin Creed Taylor gibi birinin mutfağından çıktığını bilmeyiz. Ray Charles, John Coltrane gibi büyükler de öyledir, bu insanların yaratıcı ışıltıları Taylor gibi vizyonerler sayesinde parıldamış, Bill Evans, Wes Montgomery, George Benson, Quincy Jones, Groover Washington Jr., Herbie Mann gibi daha nice büyüklerin efsanevi albümlerinin yayınlanmasında, yani, caz tarihinin şekillenmesinde önemli katkıları olmuştur.

22 Ağustosta Almanya'nın Winkelhaid şehrinde hayatını kaybettiğinde 93 yaşında olan Taylor'ın ailesi ölümün felçten kaynaklanan komplikasyonlar nedeniyle olduğunu belirtti.

Taylor caz mutfağının yaratıcı, yönetici ve işbitirici vizyonerlik kısmında öne çıktığı için sadece efsanevi albümlerin yapımcılığını yapmakla kalmadı, her biri dönemine göre sektörel bakımdan önemli gelişmeler olan LP'lerin lamine kapaklara kavuşmasında, plâkların paketleme özelliklerinin günümüzdeki şeklini almasında kritik gelişmelere imza attı.

The Washington Post'tan Hillel Italie, Taylor'ın vefatı üzerine yazdığı makalede ayrıntılı bilgiler öğrenmemizi sağlıyor, ki bu bilgiler aynı zamanda sektörün gelişmesindeki kritik adımlar olarak da düşünülebilir. Mesela, 1950'lerin sonunda ABD Dışişleri Bakanlığının organize ettiği bir turne ile Brezilya'ya giderek o günlerde yeni gelişen Bossa Nova tınılarını keşfetmesi ve bu yumuşak sounddan büyük bir ticari başarı ortaya çıkarması tek başına bir anlatı olacak kadar önemli. Aynı şekilde, Taylor'ın Verve Records'un baş yapımcısıyken Stan Getz'in soundu ile uyuşacağını düşünerek gitarist Charlie Byrd ile bir telefonla "Jazz Samba" fikrinin gelişmesindeki yaratıcı kritik trafiği elbette çok önemli. Şüphesiz ABD Dışişleri Bakanlığı bu işleri organize ederken 20. yüzyılda toplumları ve hükümetleri mahveden farklı siyasi hesaplar peşindeydi ama o yıllar geçti, geriye koca bir Bossa Nova külliyatı kaldı. Taylor bu çalışmadan sadece iki yıl sonra bu kez Getz/Gilberto ikilisinin Jobim ile birlikte “Só Danço Samba”, “Corcovado” gibi klasikleri kaydetmesini sağladı.

Creed Taylor'ın 1950'li yıllarda Bethlehem Records ile başlayan yapımcılığı çok sayıda önemli şirketle çalışarak zaman içinde caz tarihine damga vuran kendi firması Impulse!'ı kurması ve nihayetinde bu firmayı zirvedeyken elinden çıkardığında bu kez 1967 yılında CTI firmasını kurmasıyla son buldu.

CTI, caz tarihine damga vuran, cazkoliklerin vazgeçilmez albümlerini yayınlayan kült bir şirketti ve Taylor bu firmadan Freddie Hubbard'ın “Red Clay”, George Benson'ın “Bad Benson” (albümün açılışındaki "Take Five" gitar yorumu caz tarihine geçmiştir) gibi albümleri yanında Jobim, Montgomery, Herbie Hancock, Nina Simone, Milt Jackson ve Chet Baker'ın plâklarını yayınladı. CTI, caz müziğini soul funk ve diğer seslerle harmanlayan yeni bir ses üretmekle kalmadı, aynı zamanda, fotoğrafçı Peter Turner'ın sıklıkla silüetler, karamsar yakın çekimler ve sade renk tasarımlarıyla öne çıkan karakteristik albüm kapaklarıyla da tanındı.

Creed Taylor 1970'lerde iflas gibi ticari sorunlar yaşamasının ardından mücadeleyi bırakmadı ve 1980'lerin sonunda Larry Coryell'in kült albümü "Fallen Angel" gibi yapımlarla şirketi yeniden diriltmeyi başardı. Günümüze daha yakın dönemlerde ise George Benson, Ron Carter gibi isimlerin sayısız CTI albümünün yeniden yayınlanmasını sağlayarak emsalsiz arşivini sağlama almayı başardı.

Bu derleme yazıda, The Washington Post yazarı Hillel Italie'nin 24 Ağustosta yayınlanan "Bossa Nova'yı dünya çapında sansasyon haline getiren yapımcı Creed Taylor 93 yaşında öldü" ve Pitchfork'ta Evan Minsker ve Madison Bloom imzasıyla 25 Ağustosta yayınlanan "Impulse'ın kurucusu, caz yapımcısı Creed Taylor 93 yaşında öldü" isimli makalelerinde Creed Taylor hakkında yer alan kritik bilgilerden faydalanılmıştır.

Cazkolik.com / 25 Ağustos 2022, Perşembe