Müzikseverler için eşsiz bir referans sayfası: Müzik tarihinin dönemleri

Müzikseverler için eşsiz bir referans sayfası: Müzik tarihinin dönemleri

Tüm diğer insanî arayışlar gibi, müziğin yaratılışı da zamanla gelişti. Tıpkı Paleontologlar ve tarihçiler gibi müzik tarihi araştırmacıları da zaman içinde geriye dönüp müzikte evrimi aşamalara ayırmaya çalışır. Böyle bir sınıflandırma sistemi her zaman basitleştirmeye yönelik olacaktır. Gerçekte müzik, yol boyunca birkaç küçük devrimci adımla daha aşamalı bir şekilde gelişti. Yine de, geniş bir sınıflandırma, karmaşıklığı anlamaya ve farklı müzik tarzlarına ve tekniklerine etiketlemeye, anlamaya yardımcı olur. Farklı geçiş dönemlerinde tarihler bakımından muhtelif görüş farklılıkları olsa da (ama her zaman bir dereceye kadar örtüşme vardır), çoğu müzikolog, müzikal gelişimin genel şekli üzerinde hemfikirdir. Aşağıda, müzikal gelişimin önemli dönemlerinin hızlı bir özetini bulacaksınız, ancak, aynı zamanda 900'den fazla bestecinin zaman çizelgesi boyunca haritalandırdığı Carissimi'den Klasik Besteciler Posterine de göz atmanızı öneririz.

 

Müzik dönemlerine ayrılma, dünyanın başka bir yerinde müzik olmadığı için değil, sadece odaklandığımız müzik türü olduğu için Batı Klasik Müziği üzerine yoğunlaşıyor. Bu sınıflandırma özetinde, farklı müzik dönemleri için aşağıdaki isimleri ve tarihleri ​​kullandık:

 

- Erken Dönem Müzik (9. Yüzyıl öncesi)
- Ortaçağ veya Gotik (9. ile 14. yüzyıllar)
- Rönesans (15 ve 16. yüzyıllar)
- Barok (1600-1750)
- Klasik (1750-1820)
- Romantik (1820-1910)
- Modern (1910 sonrası ve günümüz)

 

Erken Müzik Dönemi (9. Yüzyıl öncesi)

 

Müzik, binlerce yıldır insan toplumunun bir özelliği olmasına rağmen, erken tarihi hakkında pek bir şey bilinmemektedir. Bilinen yazı ve resimler müzik aletlerinin kullanımının kaydedildiği bazı eski uygarlıklar zamanına kadar uzanmıyor. Bazı müziklerin doğaçlama olabileceği ve müziğin her türlü teknik yönünün sözlü gelenekler yoluyla aktarılacağı, deneyimli müzisyenlerin becerilerini öğrencilere örnek olarak aktaracağı varsayılmaktadır. Bu bakımdan müzik tekniklerinin öğrenilmesi diğer becerilerden farklı değildir.

 

Bu dönemin sonraki yüzyıllarında, zamanın katolik manastırlarında resmi müzik gelenekleri kuluçkaya yatırılıyordu ve kilise, müziğin sonraki gelişiminde önemli rol oynayacaktı. Dini metinlerin refakatsiz söylenişine ilişkin resmi bir yaklaşım geliştirildi, adını 6. yüzyıl Papa 1. Gregory'den alan Gregoryen İlahisi şeklinde şarkı veya "plainsong" denilen genellikle tek bir notanın etrafında ortalanmış ve her iki tarafında da birkaç nota yer alıyordu. Bu dönemin müziklerinden biri Seikilos Epitaph'ı olarak bilinir ve aslında bir Yunanlının ölen karısına yönelik bir aşk şarkısıdır.

 

Ortaçağ veya Gotik Dönem (9. ila 14. yüzyıllar)

 

Yıllar boyunca insanî çabalar dilin anlatımından faydalanmıştır. Özellikle yazılı dil anlatımı geçmiş olaylar, yerler, insanlar ve olan biten hakkında sayısız bilgi aktarabilir ancak müziği kelimelerle tarif etmek ve bir melodiyi anlatmak daha da zordur. Müziğin fiziksel bir biçimde belgelenmesine izin veren 11. yüzyılda standart bir müzik notasyonunun gelişmesiydi. Artık müzik verimli bir şekilde iletilebilir ve sonraki nesiller atalarının müziği hakkında bir şeyler bilebilirdi.

 

Müzik notasyonunu gerektiren şey kilisenin talepleriydi ve bu nedenle ilk yazılı müzik büyük ölçüde kilise müziğiydi. Bu zamanın sadeliği hâlâ eşliksizdir, ancak yeni gelişmeler de ortaya çıkmaya başlıyordu. Şarkı, solo şarkıcılar veya korolar için iki bölüm arasında değişebilir veya iki bölüm Organum adlı bir tarzda birlikte söylenebilirdi. Erken Organum'da ikinci bir parça, ana parçayı sabit bir aralıkta takip etti, böylece iki parça paralel hareket etti. Daha sonra, destekleyici parçalar ana parçadan bağımsız hale geldi ve bu özgürlük, erken uyum biçimlerine yol açtı. Kilisenin etkisinin dışında, gezgin anlatıcılar (Troubadour) ve ozanlar, yazılmamış repertuvarların önemli bir parçası olan müzik ve şarkılarıyla Avrupa kalelerinde eğleniyorlardı.

 

Bu dönemin bestecileri genellikle keşişlerdi ve çoğunlukla isimleri yazılmıyordu. Bugün bildiğimiz birkaç isim arasında Hildegard von Bingen (bir rahibe ve baş rahibe) ve Guillaume de Machaut var. Bu dönemden kaynaklanan iki Gregoryen ilahi örneği Dies Irae (Day of Wrath) ve Pange Lingua'dır (Tell Tongue). Bu dönem din dışı bazı müzikler de yazıldı ve İngiliz halk şarkısı "Sumer Is Icumen In" ve İtalyan dansı "Saltarello 2" gibi parçalar da dahil olmak üzere bunlar el yazmalarıyla bugünlere aktarıldı.

 

Rönesans Dönemi (15. ve 16. yüzyıllar)

 

Rönesans dönemi, öğrenme ve sanatta hızlı gelişme dönemi olarak bilinir. Avrupa'nın büyük kısmına yayılan birçok yeni fikir ve düşünce okulunu kuluçkaya yatıran, kendi kendini idame ettiren yeni bir ifade özgürlüğü vardı. Kilise elbette hâlâ çok güçlü ve etkiliydi, ancak reform dini düşünceye bir derece özgürlük ve ayinler esnasındaki müzikal taleplerde değişiklik getirdi. Alman Reformu'nda merkezi bir figür olan Martin Luther'in kendisi de besteciydi. Ayinlerde ilahilerin kullanılmasını teşvik etti ve bugün tanıdığımız bazı ilahiler bu dönem yazıldı. İktidardaki bir değişiklik, yeni müzik materyallerine sponsorlukta Kraliyet Mahkemelerinin seküler ihtiyaçlarının kilisenin ihtiyaçları kadar önemli olduğu anlamına da geliyordu. Kitle için müziğin yanı sıra, metinleri ve şiirleri müziğe uyarlayan çok sesli ilâhiler, aşk şiirleri ve bir dizi dans formu vardı. Müzik stilleri farklı enstrümanlar için birden fazla parça ve uyum içindeki gelişmelerle daha karmaşık hale geldi. Lavta ve Lut (ud) gibi enstrümanlar günümüz enstrümanlarının ilk versiyonları olarak o dönem yaygındı. Bu dönemin yaratıcılığı, daha önce elle yazılan müzik notasyon biçimlerine standardizasyon getiren ve kopyaların çoğalmasını sağlayan matbaanın icat edilmesiyle daha da hızlandı.

 

Bu dönemin önemli bestecileri arasında Thomas Tallis, William Byrd, John Taverner, Josquin des Prez ve Giovanni Palestrina bulunmaktadır. Bu dönemden bir müzik parçası Sellenger's Round adlı İrlandalı bir halk dansıydı ve William Byrd'ın melodisi "Virginal" adlı klavyeli bir enstrümanın bir dizi varyasyonu için kullanmıştı.

 

Barok Dönem (1600 - 1750)

 

Sanatta Barok kelimesi genellikle ayrıntılı/abartılı şekilde dekore edilmiş anlamına gelir. Bu dönemin bazı müzikleri için bu kesinlikle doğrudur, ancak yapısında birçok temel değişiklik de olmuştur. Kilisenin etkisi azalmaya devam etti ve dönemin kimi bestecileri, dini ve seküler durumlar için beste yapma görevinin ötesinde bir yere kadar özgürlüğe sahip oldu. Tarz açısından, daha önceki "organum"u (*) bugünün modern uyumuna dönüştürmede daha fazla ilerleme sağlandı. Armoni genellikle bir melodiye eşlik etmek için figürlü bir bas kullanılmasıyla belirtilirdi. Figürlü bir bas, bir dereceye kadar doğaçlama için alan sağlayan, belirtilen ancak tam olarak yazılmamış armonilerin olduğu bir temeldir.

 

Dansa dayalı bir dizi hareket ve konçertolardan oluşan enstrümantal süitler, klasik formların temelini oluşturdu. Bazı prelüdler ve tüm fügler, çok seslilik veya kontrpuan olarak bilinen bir teknikte çok sayıda bağımsız bölüm kullandı ve operatik şarkı ve hikâye anlatımının yeni bir sanat biçimine yükselişi modal sistemi değiştirerek, oktavları 12 eşit aralığa bölmeye dayalı yeni bir klavye ayarı gelişti.

 

Tüm bu gelişmeler, klasik dönemin temellerini atan hızlı bir değişim dönemini getirdi. Barok döneminin önemli bestecileri arasında Johann Sebastian Bach, George Frideric Handel, Johann Pachelbel, Georg Phillip Telemann, Jean-Philippe Rameau, Henry Purcell, Arcangelo Corelli, Antonio Vivaldi, Domenico Scarlatti, Allesandro Scarlatti, Tomaso Albinoni, Claudio Monteverdi, Marc-Antoine Charpentier ve Francois Couperin gibi isimler sayılabilir.

 

(*) Organum: Ortaçağ müziğinde bir düz şarkıya dayanan erken bir polifoni biçimidir.

 

Klasik Dönem (1750 - 1820)

 

Barok döneminin sonlarına doğru bazı besteciler yeni yönlere doğru yola koyulmuştu. Örneğin Bach'ın oğulları babalarının tarzlarından uzakta yeni yollar arıyordu. Avrupa ülkeleri arasında sanatçıların ve müzisyenlerin daha özgür hareket etmesi onlara ilham vermek için yardımcı oldu. Klasik dönem boyunca, kilise kökenli formlar hâlâ orada duruyordu ancak çoğu zaman dönemin büyük bestecileri dönemin kraliyeti veya soylu aileleri için çalıştı. Yine de bu süre zarfında halka açık konserler popüler hale geldi ve büyük şehirlerde konser salonları ve opera house'lar açılmaya başlandı.

 

Bu dönem birçok tanıdık yeni "form" tasarlandı ve bu dönemin müziği belirli bir şeyi tasvir etmekten ziyade genellikle soyut ve saf olarak düşünüldü. Aslında enstrümantal müzik vokal formlardan daha yaygındı. Theme ve Variations kavramı bu dönem doruk noktasına ulaştı. Sonat formu senfonilerin, konçertoların ve yaylı dörtlülerin temelini oluşturdu. Biçimin katı tanımı ve müzik kavramının soyut ve bağımsız olması daha sonraki nesil besteciler tarafından kısıtlama olarak görülse de o dönemin büyük bestecilerinin birçok tanınmış başyapıt inşa etmesine izin verdi.

 

Bu dönemin en büyük bestecileri Carl Philipp Emmanuel Bach, Johann Christian Bach, Johann Stamitz, Franz Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Luigi Boccherini ve Christoph von Gluck'tur, Franz Schubert ve özellikle Ludwig van Beethoven geçiş ve gerçekten de romantik dönemi meydana getirmede etkili bir isimdi.

 

Romantik Dönem (1820 - 1910)

 

Romantik dönem, müzikte bir başka hızlı evrim dönemiydi. Klasik ustaların attığı temeller üzerine yeni besteciler artık kalpten beste yapıyordu. Bestecilerin maaşlı çalışan değil bağımsız olmaları, kendi yönlerini takip edebilecekleri ve kendilerini memnun eden müzikler besteleyebilecekleri anlamına geliyordu. Elbette besteciler hâlâ yaşamak zorundaydılar ve elbet bu yüzden komisyonları kabul ettiler, yayınevleriyle anlaşmalar yaptılar, ticari değeri olan müzikler bestelediler ve Avrupa ve dünyanın diğer bölgelerinde verdikleri konserler yoluyla kendi müziklerini tanıttılar. Dönemin birçok bestecisi aynı zamanda yetenekli birer virtüöz veya şefti ve bu nedenle yeni eserleriyle turnelere çıkmaya başladılar. Böylelikle besteciler zamanın ünlüleri arasına karıştı. Büyük orkestra ve koroların çaldığı daha uzun, daha ayrıntılı çalışmalarla ilgili bir dereceye kadar şovmenlik tarzı gelişti.

 

"Modern enstrümanlar" kullanılarak çalınan bu dönemin müziği, özellikle bugün hâlâ sıkça çalınan "popüler favoriler" olarak bize hayli tanıdık geliyor. Bu müziğin dili, film ve televizyon için müzik üzerindeki etkisinden de aşinadır. Bu geçişi yapabilmesi, dramatik gücün ve duyguların hem aşırılıklarını hem  inceliklerini iletme yeteneğinin sonucuydu. Bu tür bir gücün yeni tekniklere ihtiyacı vardı ve izleyiciler giderek daha karmaşık armoni ve ritimler duydular ve leitmotif kavramı icat edildi. Birçok besteci yeni yönler aradı ve farklı "düşünce okulları" farklı yönlere doğru yayıldı. Bunun örnekleri, notaları müzikal resimleri veya izlenimleri boyamak için kullanan izlenimciler ve kendi ülkelerinin halk ezgilerini ve tarzlarını benimseyen kimselerdir. Bazı besteciler için senfoninin, örneğin bir hikâye anlatabilecek bir senfonik veya ton şiiri olması için klasik formlar genişletildi. Bu zamanın tüm müzikleri orkestral değildi. Daha küçük güçler için oda müziği de çok yaygındı ve solo enstrümanlar veya şarkıcılar için müzik minyatürleri daha küçük mekânlarda duyulabilir veya sıradan insanlar tarafından çalınabilirdi.

 

Beethoven ve Schubert'in yanı sıra Romantik dönem bestecileri arasında Frederic Chopin, Felix Mendelssohn, Hector Berlioz, Johannes Brahms, Edvard Grieg, Antonin Dvorak, Robert Schumann, Georges Bizet, Giuseppe Verdi, Richard Wagner, Franz Liszt, Pyotr Tchaikovsky, Anton yer alıyor. Bruckner, Camille Saint-Saens, Gustav Mahler, Erik Satie, Claude Debussy, Modest Mussorgsky ve Sergei Rachmaninoff gibi isimleri örnek vermek mümkün.

 

Modern Dönem (1910 sonrası ve günümüz)

 

Romantik dönem müzikal disiplerde farklı okullara bölünmenin başladığını gördü ve bu eğilim modern çağa kadar hızlanarak devam etti. Eski gelenekleri geliştirmeyi sürdürenler elbette vardı: neo-klasikler, geç romantikler ve empresyonist okullar devam ederken bir yandan atonal müzik, serialism (**) ve daha sonra deneysel ve minimalist müzikler müzikte yeni yollar izleyen besteciler oldu. Bazı besteciler, "melodi" olarak adlandırılamayacak tematik materyaller yarattı, müziğe uyumsuz aralıklar, farklı ölçekler getirdi, alışılmadık çapraz ritimler keşfedildi. Geleneksel enstrümanları alışılmadık şekillerde kullanan, daha önce temel kabul edilen ilkeleri altüst eden besteci, müzisyen ve dinleyici rollerini sorgulayan bazı izleyicilerce aşırı kabul edilen besteciler ortaya çıktı. Deneysel besteciler randomizasyon tekniklerini kullandılar veya herhangi bir geleneksel müzik notasyonu içermeyen olağandışılıklara yer verdiler.

 

Klasik müzik daha seçkin hale gelirken, popüler müzik stüdyo kayıtlarının, radyo ve televizyonun ortaya çıkmasıyla yeni bir dinleyici kitlesi buldu. Bu yeni medyanın doyumsuz bir müzik talebi vardı ve özellikle film müzikleri için çok fazla orijinal ve klasik geleneklere göre eğitim almış bestecilere ihtiyaç duyuyordu. Popüler müzik, ciddi müzik üzerinde güçlü bir etkiye sahip oldu, caz ve diğer fikirler, konser repertuvarına dahil edildi. Yeni medyaya güç veren aynı elektrik, amplifikasyon için yeni cihazlar geliştirdi ve elektro gitar ve sentezleyiciler gibi yeni enstrümanlara güç verdi. Daha yakın dönemde ise grafik ve animasyon kullanımlarına yönelik, yalnızca bilgisayarlarda ses üretmek ve değiştirmek mümkün hale geldi. Tüm bu gelişmelerle birlikte müzik dünya çapında erişilebilir hale dönüştü, stiller ve teknikler icat edilip birleştirildikçe, bu da daha fazla icat ve keşfi teşvik etti.

 

Modern dönemin bestecileri arasında Richard Strauss, Edward Elgar, William Walton, Ralph Vaughan Williams, Erich Wolfgang Korngold, Zoltan Kodaly, Igor Stravinsky, Bela Bartok, George Gershwin, Maurice Ravel, Francis Poulenc, Arnold Schoenberg, Alban Berg, Anton Webern bulunmaktadır. Sergei Prokofiev, Dmitri Shostakovich, John Cage, Philip Glass, Michael Nyman, Leonard Bernstein, Pierre Boulez, Benjamin Britten, Olivier Messiaen, Henryk Gorecki, Gyorgy Ligeti, John Corigliano, Aaron Copland, John Williams, Georges Auric, Darius Milhaud, Malcolm Arnold gibi önde gelen isimleri saymak mümkün.

 

(**) Sabit bir nota dizisinin, özellikle de kromatik dizinin on iki notasının, bir parçanın armonik ve melodik temelini oluşturmak için kullanıldığı ve yalnızca belirli şekillerde değiştirilebildiği bir kompozisyon tekniğidir. İlk olarak 1923 yılında Arnold Schoenberg'in eserlerinde ortaya çıkmıştır.

 

Bu çalışma mfiles web sitesinden kaynak alınarak yayınlanmıştır.

 

Cazkolik.com / 12 Kasım 2020, Perşembe

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN


Cazkolik.com

  • Instagram
  • Email

Yorum Yazın

Siz de yorum yazarak programcımıza fikirlerini bildirin. Yorumlar yönetici onayından sonra sitede yayınlanmaktadır. *.