Soul müzikte papyonlu dönem; Philly Soul ve MFSB

Ünlü plâk şirketi Philadelphia International Records’un (P.I.R. veya Philly) ismini zikretmeden hiçbir platformda soul müziği tartışamazsınız. Eksik kalır! Bununla birlikte MFSB'ye aşina değilseniz Philly’yi bilmenize imkân yoktur. Bu, böyle bir paradokstur. Cesur bir ifadeyle:

Philadelphia International Records, ABD’de parlak ve iyimser müzik dokusunun bir sesi ise, MFSB de bu sesin kalbi sayılır.

Philly Soul: Soul müzikte kartlar tekrar karılıyor

Müziğe olan katkılarından dolayı günümüzde artık ustalık mertebesine ulaşmış şarkı yazarı/yapımcı ikilisi Kenny Gamble ve Leon Huff, Philadelphia International Records plâk şirketini 1971'de kurmaya karar verdiler. The Delfonics, The Stylistics ve The Spinners gruplarını sonrasında başarıya taşıyacak olan yapımcı Thom Bell’i de yanlarına alan Gamble ve Huff, geçici olarak Sigma Records çatısı altında toplandılar. Vakit geldiğinde de tüm müzisyen ve aranjör kadrosunu cümbür cemaat yeni kurdukları plâk şirketine aldılar.

Philadelphia bölgesinde yetmişli yılların başında “Philly Soul” veya “Philly Sound” akımının, hatta janrının ortaya çıkmasında başrol oynayan Gamble ve Huff ikilisi, kurdukları P.I.R. organizasyonu yardımıyla bu akımın kalıcı olmasını, günümüzde dahi tanınmasını sağladılar.

Billy Paul

Philly Soul nedir derseniz;

Philly’nin yavaş tempo parçalarında vokal ve müzik yoğun olarak bünyeyi sarıp uyku modundaki duyguları %100 garantili biçimde çalışır hale getiriyor. “Havada aşk kokusu var” misali. Hızlı tempo parçalarda ise en önemli özelliği funk altyapısına nefes kesici yaylı düzenlemelerin eklenmesi ve bu tınıların brass nefeslilerle kaynaşması olarak tarif edebiliriz. Bir tutam R'n'B vokallerin de ilave edilmesiyle “merhaba disko” diyebilirsiniz.

Philadelphia International Records’un kurulmasıyla birlikte soul müzik tarihinde kartlar tekrar karılmaya başlandı diyebiliriz.

Philly Soul ile özdeşleşmiş onlarca şarkıcı/müzisyen var. Öne çıkanlar:

The O'Jays, Archie Bell, Patti LaBelle, Teddy Pendergrass, The Three Degrees, McFadden ve Whitehead, The Intruders, The Jones Girls, The Trammps, The Manhattans, Dee Dee Sharp, Phyllis Hyman, Lou Rawls, Billy Paul, Harold Melvin ve The Blue Notes.

Hatta The Jackson 5/The Jacksons grubu Motown Records’tan ayrıldıktan sonra bu organizasyona The Jacksons (1976) ve Goin' Places (1977) adında iki albümlük bir katkı sağladır.

Bir dönem James Brown orkestrasını ve The JB’s’i yöneten funk tromboncusu Fred Wesley bu kıpır kıpır Philly Soul müzik düzenlemelerini “papyonlu funk” olarak nitelendirmiş. (Kaynak Wikipedia)

The Three Degrees

Peki MFSB kimdi?

“Mother, Father, Sister, Brother“ kelime grubunun baş harflerinden oluşan MFSB, bir ailenin, bir akrabalığın, bir birlikteliğin, hatta Genç Amerika'nın sesiydi. Bir anlamda bu dönemin kavgasını temsil ediyordu. Siyahilerin ruhuydu.

Müzik yazarı John A. Jackson, A House on Fire: The Rise and Fall of Philadelphia Soul adlı kitabında topluluğun MFSB kısaltmasının Mother, Father, Sister, Brother gibi yoğun misyon yüklü “temiz” anlamının dışında bir anlam daha taşıdığını belirtir. “Temiz olmayan” bu anlamda müzisyenler birbirilerine “saygılarını” ifade ederken kullandıkları sinkaflı “Mother-fu*kin' Son-of-a-bi*ch” söz öbeği de bir “diğer” açılım olduğu belirtilmektedir.

Harold Melvin and the Blue Notes

MFSB, Philadelphia International Records’un deneyimli stüdyo müzisyenlerden meydana getirdiği inhouse, yani kurum içi bir orkestra, bir müzik topluluğuydu. Plâk şirketinin sahne önünde ışıldayan şöhretleri için müzik yapan, enstrüman çalan ve/veya kaydeden, 30’dan fazla müzisyenden oluşan devasa bir kadroydu.

Onlar, Billy Paul, Harold Melvin ve The Blue Notes gibi onlarca Philly sanatçısının önünde, yanında ve gerisinde bir makine edasıyla kusursuz destek sağlayan birinci sınıf müzisyenlerdi. Ama yaptıkları iş sadece bundan ibaret değildi. Eşsiz düzenlemelerle soul müziği yelpazesini genişletip soul, funk ve disko müziğini kusursuzca sentezliyor, adeta bir müzik laboratuvarı görevini icra ediyorlardı.

MFSB

Kurucu üyelerden Leon Huff ve Thom Bell’in de müzisyenlik yaptığı aşağıdaki “rüya takımı” Gamble, Huff ve Bell prodüksiyon ekibinin iskeletini oluşturuyordu. Philadelphia Sound’dan onlar sorumluydu.

● Roland L. Chambers III, gitar 
● Karl L. Chambers, perküsyon
● Bobby Eli Tatarsky, gitar
● Quinton Joseph, perküsyon
● Ronald Baker, bas gitar
● Norman Harris, gitar
● Thomas Joshua Tindall, gitar
● Vincent Montana Jr, vibrafon

P.I.R., 1970’ler boyunca oluşturduğu MFSB müzisyen havuzundan tarz ve sanatçısına göre ziyadesiyle faydalanmasını bildi ve büyük başarılara imza attı.

Leon Huff, Thom Bell, Kenny Gamble, Şubat 1973 (Michael Ochs arşivi, Getty Images)

Motown ve Stax

Philly’nin MFSB ile birlikte bir inhouse band olarak hareket etmesi popüler müzik organizasyonları ve plak şirketleri arasında bir ilk değildi. Bunun muadilleri olarak 1960’lı yılların başında kurulan Detroit'teki Motown Records’un The Funk Brothers ve Memphis menşeli Stax Records’un da Booker T. ve M.G.’s stüdyo müzisyenlerini gösterebiliriz.

Ancak, MFSB’yi bunlarla kıyasladığımızda Philadephia ekibinin kolektif boyutu ve tarzı çok farklıydı. En başta, müzikte armoninin akıcılığını etkili biçimde sağlayan muazzam bir ritim bölümü vardı. Albüm çıkarıyor, hit single üretiyorlardı. Anonim değillerdi, albüm kapaklarında isimleri vardı. Sahne gerisinde değil, sahnedeydiler.

Motown'da, varlıkları çok sonra keşfedilen, muhteşem Motown Sound’un yaratıcıları The Funk Brothers müzisyenleri vardı. Çoğunlukla ana topluluk/şarkıcının gerisinde anonim çalan bu müzisyenler kendi adlarına çıkardıkları bir albüm yoktu, hiç olmadı.

Booker T. ve M.G.s'in Stax'ta böyle bir anonimlik sorunu yoktu ama onlar da devasa bir kadro değil, sadece bir dörtlüydü. Stax, Booker T. yeterli olmadığında zaman zaman The Mar-Keys üflemelilerden destek alırdı. Etkili, ama kadro olarak sınırlılardı.

Soul Train

MFSB, 1973'te kendi adını taşıyan ilk albümünü yayınladı. 33’lüğün ön ve arka kapak fotoğraflarında, liner notlarda grubun her bir üyesine yer verildi.

Bulunan dönem itibariyle, emsal teşkil eden kurum içi orkestralarla kıyaslandığında P.I.R. plak şirketi beklenmedik “bir devrim” yapmıştı. Müzisyenlere hak ettikleri saygı ve emeklerinin karşılığı verilmiş görünüyordu.

Topluluğun asıl parlamasını sağlayan 1974'te piyasaya çıkan ikinci albümleri “Love Is the Message“ oldu. Buradan çıkan, Gamble ve Huff ikilisinin kaleme aldığı, The Three Degrees’in geri vokal yaptığı “(TSOP) The Sound of Philadelphia” parçası muazzam bir ilgi ve sevgiye mazhar oldu.

Bunun nedenlerinden biri de “Soul Train“ adlı TV müzik programıydı. Disko-funk klasikleri arasına girmiş olan bu şarkı, sunucu Don Cornelius tarafından uzun yıllar programın tema müziği olarak kullanıldı. Tam tamına 35 yıl yayın yapan “Soul Train”, MFSB grubunun ve “The Sound of Philadelphia” şarkısının global anlamda bilinirliğini katbekat artırdı.

Yaprak dökümü

Ancak ilk iki albümle başlayan pembe tabloya sonrasında maalesef gölge düştü. MFSB ve P.I.R. arasında işler iyiden iyiye sarpa sarmaya başladı. Grubun anonimlik, saygı ve emek gibi ana prensiplerine en baştan beri önem veren P.I.R. yönetimi 180 derecelik bir dönüş yapmıştı.

MFSB, aynı Motown’daki Funk Brothers örneğinde olduğu gibi gün geçtikçe starların gölgesinde kalmaya başladı. Grubun üyelerinden Baker, Harris ve Young, Philly International için kayıt yapmaya devam ederken Philly Groove adında kendi plâk şirketlerini kurup kendi kataloglarını oluşturmaya başladılar.

Grubun diğer birkaç üyesi Gamble ve Huff ile yaşadıkları maddi anlaşmazlıklar nedeniyle Salsoul Records'a geçip orada Salsoul Orkestrası olarak tanındılar. Gamble ve Huff ritim bölümünü kısa zamanda yenilemişti, ama yaprak dökümü sürüyordu. Yetmişli yıllar boyunca fikir uyuşmazlıkları ve ayrılıklar devam etti. Artık MFSB’nin yol haritası başladığı misyona uygun ilerlemiyordu. Grup, 1977 yılında disko temalı Saturday Night Fever soundtrackinde yer alan “K-Jee” şarkısıyla kendini tekrar hatırlatsa da iniş devam etti. 1980 yılına kadar albüm çıkarmaya devam eden topluluk, 1985 yılında tamamen dağıldı.

Mother Father Sister Brother, Philly ruhunun vücut bulmuş haliydi. Onlar, Amerika’da ayaklanma ve huzursuzlukların tavan yaptığı Sivil Haklar Hareketi döneminde doğmuş ve müziği kendilerince mutlu bir şekilde düzenleyip yorumlamışlardı. Sonları, icra ettikleri müzik gibi mutlu olmasa da bu dev müzisyen kadrosu adını soul müzik tarihine altın harflerle yazdırdı. Bizlere de muhteşem bir müzik mirası bıraktılar.

Kenny Gamble ve Leon Huff ikilisi şarkı yazarlığı ve yapımcı olarak tam tamına 175 altın ve platin plâk ödülü kazanmışlar. Mart 2008'de de Rock and Roll Hall of Fame şöhretler kervanına üye olmaya hak kazandılar. Öte yandan Thom Bell de Songwriters Hall of Fame (şarkı yazarları) onur kulübüne kabul edildi. MFSB ise 2013 yılında Philadelphia Music Alliance tarafından biraz gecikmeli de olsa “Walk of Fame”e dahil edildi.

Philly Soul’u dünyaya tanıttığı için;

Teşekkürler Philadelphia International Records ve MFSB,
Teşekkürler Kenny Gamble, Leon Huff ve Thom Bell

Sevgiyle kalın,

Aykut Öger

Cazkolik.com / 10 Ağustos 2022, Çarşamba

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN