Cazda bir yaz gecesi rüyası... George Gershwin "Summertime"

Hayatım göçebelikle geçti diyordu adımlarının iz bıraktığı yerlerde... O nedenle, o ne zaman kendini bir yere ait hissetse duygulanıyordu. Kaybolup gitmiş bir halk ezgisi duysa kendi topraklarına olan özlemlerini hatırlıyordu belli ki... O bir Rus asıllı Yahudi kökenli Amerikalı caz piyanistiydi. Çocukken sokakta oynamaktan, yeni sokaklar keşfetmekten hoşlandı ders çalışmak ya da müzik yapmaktan öte... Hikâyeler biriktiriyordu adım adım dolaşarak her yeri ve onun oyunları kafasında birer melodiye dönüşmeden maceracı bir ruhun izlerini taşıyordu özlemlerinin yanında...

Klasik müzik eğitiminin yanında Maurice Ravel’in izlenimciliğinin, anlatım tekniklerinin farkını keşfetmiş ve onun büyüsüne kapılmıştı tüm renkleriyle... Amerika’da şehri karışlarken bir gün, bir kulübün kapısından gelen blues ve caz sesini duymasıyla tüylerinin ürperdiğini hissetti. Bu, hem bildiği, hem hiç bilmediği bir şeyin başlangıcıydı. İzlenimciler halk ezgilerini de eserlerine yansıtan unsurlar kullanıyorlardı. Blues ve onun devamında caz, klasik müzik bestecilerinin artık tanıdığı bir türdü. Ama hiç bu kadar yakınına gelinmemişti. Neredeyse caz müziğin en ünlü eserlerinden biri olacak ‘’Summertime’’ kadar hiçbir besteci cazı müziğinde bu kadar hissettiremeyecekti.

İzlenimciler tüm dünyada aykırı olmaya, bayağı ve kaba sayılmaya devam ediyordu. Her şeyin özgürleştiği bir dünyada ifadenin gerçekliğe karşı her an değişebilirmiş gibi durduğu, tüm müzikleri Avrupa ve Avrupa dışı olarak ayırt etmeden kabul edebilen bu tür, yeni ufuklar açıyor; belki de kimsenin tahmin edemediği kadar karanlık yerleri aydınlatmaya devam ediyordu.

Tam bu sırada George Gershwin, tarih boyunca yok sayılmış, sömürülmüş, sefalet içinde yaşamış bir ırk olan siyahîlerin hayatını konu alan bir opera bestelemeye hazırlanıyordu. ‘’Porgy and Bess’’ operası siyahîlerin hayatının bir bebek olsan bile ne kadar çaresiz olabileceğini gösteriyordu insanlara... Çocuğu hastalanan bir annenin, çaresizlik içinde kıvranırken tek yapabildiğinin şarkı söyleyerek onu huzurla son yolculuğuna uğurlamasına şahit olmak, bir insan için yeterince ağır bir tecrübeydi. Bu onun son ninnisiydi, son ayak bastığı ve sahip olduğu yerin acıklı türküsüydü... Bunca acının içinde Afrika’dan getirdiği ağıdı onun acısını dindirmesi için söylemesi tek umudu olmuştu. Her şeye rağmen George Gershwin’in konser salonlarında gösterime soktuğu bu operanın büyüsü belki de buydu. Umut ışığı tüm dünyanın aynı yere bakmasına sebep olmuştu.

Ondan sonra Broadway’de gösterilen binlerce oyun, binlerce gösteride caz ve blues’a yer verilmiş, siyahîlerin müziğinin dünya tarihinde ne kadar önemli olduğunu herkes kabul etmek zorunda kalmıştı. İnsan hakları için bir gün ışığı gibi, yaşamanın kolay olduğu bir yerde, telaşsızca, herkes eşitti. İnsanoğlunun hikâyesinde her haksızlığın hepimizin ruhunda açtığı yaraların mutlaklığı artık daha görünürdü. Daha paylaşılabilir ve melodilerle daha çok anlaşılabilir hale gelmişti.

Cazın doğuşuna tanıklık eden, tüm dünyada halen günümüze kadar pek çok caz müzisyenin yorumladığı ‘’Summertime’’ı George Gershwin’in açtığı ufuk ve yolla Ella Fitzgerald Louis Armstrong, Billie Holiday, Charlie Parker, Miles Davis, Al Jerrau ‘dan dinleyebilirsiniz. Hikâyelerin ötesine, zamansızlığının tartışılmazlığına ve bir yaz zamanının sizi sarsan derinliğine inebilmek adına... Keyifli yolculuklar...

Şenay Ocak

Cazkolik.com / 03 Haziran 2022, Cuma

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN