Dave Brubeck

"Çok sevilen ve sayılan babamız Dave Brubeck bugün, 5 Aralık 2012`de, 92. doğum gününden bir gün önce geçirdiği kalp krizi sonucu aramızdan ayrıldı. Ailesinin mevcudiyetinde ve huzur içinde öldü. Haber biz daha hastaneden çıkmadan yayılmıştı bile. Ailemiz gelen telefonlar, mesajlar ve başsağlığı dileklerinden dolayı müteşekkirdir, ki bu şüphesiz Dave`in dünya üzerinde bırakmış olduğu güçlü ve olumlu etkinin bir yansımasıdır. Kendisi uzun ilişkiler konusunda uzmanlaşmış olup annemizle 70 mükemmel yıllık bir evlilik sürdürmüş ve seçkin quartet`lerinde veya profesyonel iş hayatında çok az eleman değişikliğine gitmiştir. Onyıllar boyunca hayranlarının birçoğuyla şahsi arkadaşlıklar kurmuştur. Hepinize ona duyduğunuz minnettarlıktan ve ailemize göstermiş olduğunuz saygıdan ötürü teşekkür ederiz." Darius, Chris, Dan, Catherine ve Matthew Brubeck bir caz devinin 91 yıllık hayatına son noktayı koyuşu geçtiğimiz Çarşamba günü çocukları tarafından tüm dünyaya bu şekilde duyuruldu. Kongre Kütüphanesi tarafından "Yaşayan Efsane" olarak gösterilen ve 60 yıla yayılan kariyeri boyunca hem caz, hem de klasik müzik dünyasının en aktif ve popüler müzisyenlerinden David Warren "Dave" Brubeck progressive jazz`in önde gelen yorumcuları arasındaydı. Sıradışı zaman işaretleri, emprovize kontrpuan, poliritm ve politonalite üzerine yapmış olduğu deneylerle tanınan Brubeck, West Coast cazının "cool sound"unun müzikte ağırlık kazanmaya başladığı bir dönemde bu stilin aslında başlangıçta hitap ettiği kapalı klikten çok daha geniş bir kitleye ulaştırılabileceğini gösterdi. "In Your Own Sweet Way" ve "The Duke" gibi caz standartlarının da bestecisi olan Brubeck`in sıradışı zaman işaretleri kullanarak kaydettiği en bilinen parçaları ise caz tarihinin milyonluk satış rakamına ulaşan ilk albümü olan "Time Out"ta yer alan "Take Five" (5/4) ve "Blue Rondo à la Turk"tü (9/8). Rock roll`ün popüler müzik dünyasını domine etmeye başladığı 1960`ların başında en büyük ticari ve eleştirel başarısına ulaştı ve cazın dinleyici kitlesini genişleterek genç yetişkinler ve üniversite öğrencileri nezdinde moda olmasını sağladı. David Warren Brubeck 6 Aralık 1920`de Concord, California`da doğdu. Müzikle çevrili bir ortamda yetişti -annesi klasik eğitimli bir piyanistti ve kendisinden yaşça büyük iki ağabeyi de profesyonel müzisyen olma yolundaydı- ve henüz 4 yaşındayken piyano dersleri almaya başladı.

Başlangıçta nota okumayı öğrenme konusunda pek istekli değildi, fakat üst düzey bir müzik kulağına sahip oluşu ve klavyedeki becerisiyle bu handikapını birkaç yıl boyunca gizlemeyi başardı. Sığır yetiştiricisi olan babasıyla birlikte kendi çiftliklerinde çalışmak amacıyla Stockton, California`daki College of the Pacific`te veterinerlik eğitimi almaya başladı, ancak zooloji bölümünün başı Dr. Arnold`un ısrarıyla konservatuvara transfer oldu. Profesörlerinden birinin müzik okumayı bilmediğini keşfetmesi üzerine okuldan atılma tehlikesiyle burun buruna geldi, fakat diğer bazı profesörler kontrpuan ve armoni konularındaki yeteneğini ileri sürerek buna engel oldular. Yine de bunun bir skandala yol açma tehlikesinden korkan üniversite Brubeck`i ancak piyano dersi vermeyeceği hususunda sözünü aldıktan sonra mezun etti. 2. Dünya Savaşı`nın en hararetli yıllarıydı ve bu dönemde askere alınan Brubeck, General Patton`un Üçüncü Ordusu`yla birlikte savaşa katılmak üzereyken Kızılhaç`ın birlikler için organize ettiği bir konserde piyano çalma teklifi aldı. Diğer müzisyen askerlerden konser için oluşturduğu "the Wolfpack" adındaki combo, ordunun bile geniş çapta ırk ayrımına tabi olduğu bir zamanda her iki ırktan müzisyenleri içeriyordu. Brubeck`in daha sonra grubunun değişmez elemanı olacak alto saksofoncu Paul Desmond`la ilk karşılaşması da orduda hizmet ettiği döneme (1944`ün başları) rastlar. 1946 yılında terhis olduktan sonra Oakland, California`daki Mills College`de eğitimine devam eden Dave Brubeck, burada Fransız besteci Darius Milhaud`dan ders aldı. Klasik bestecilerin çoğunun aksine cazı takdir eden Milhaud`nun sıradışı zaman işaretleri ve politonalite üzerine fikirleri Brubeck`e ilham kaynağı oldu. 1947`de diğer birkaç Mills College öğrencisiyle oluşturduğu the Dave Brubeck Octet`in yaptığı müzik o zamanın ortalama caz dinleyicisi için biraz fazla zorlayıcıydı, bu yüzden vibrafon ve perküsyonda Cal Tjader ve basta Ron Crotty`den oluşan daha uygun bir trio`ya yöneldi. Paul Desmond da bu trio`nun performanslarında zaman zaman yer aldı. İlk ticari kayıtlarını bu trio`yla California`nın Fantasy Records plak şirketi adına yapan ve San Francisco Bay Area`da hatırı sayılır bir takipçi kitlesi edinen Brubeck bir yüzme kazası sonucu sırtından yaralanarak birkaç ay boyunca çalışamaz duruma geldi ve bu süreç sonunda 1951 yılında alto saksofonda Paul Desmond`un yer aldığı the Dave Brubeck Quartet`i organize etti.

Gerry Mulligan ve Chet Baker gibi isimlerle birlikte 1950`lerin başlarında "West Coast Cool Jazz" hareketinin öncülerinden biri olan Dave Brubeck, quartet`ini kurduktan 3 ay sonra grubuyla birlikte kendi station wagon`unun direksiyonunda yollara düştü (string bas aracın tavanına bağlanmıştı). Öncelikle caz kulübü çevrelerini dolaştılar, ancak Brubeck daha sonra kendilerini popüler müzik sahnesinin öncülüğü yolunda destekleyecek özel bir dinleyici kitlesinde karar kıldı: Üniversite öğrencileri. Bu şekilde üniversite kampüslerini dolaşarak büyük bir popülarite kazanan grup arka arkaya Jazz at Oberlin (1953), Jazz at the College of the Pacific (1953) ve Jazz Goes to College (1954) albümlerini kaydetti, ki bu sonuncusu Dave Brubeck`in Columbia Records adına yaptığı ilk plaktı. 1954 aynı zamanda Brubeck`in Time dergisinin kapağında gözüktüğü yıldı, ki Louis Armstrong`dan sonra (21 Şubat 1949) ikinci kez bir caz müzisyeni bu onuru elde etmekteydi. Kapağa eşlik eden makalede Brubeck`ten "günümüzün en heyecan verici yeni caz sanatçısı", Quartet`in müziğinden ise "cazın doğuşundan bu yana çalınmış en garip ve güzel müziklerden biri" şeklinde söz edilmekteydi. Ancak Brubeck için tüm bu övgüler utandırıcıydı zira kendisi Duke Ellington`u bu onura daha layık görmekteydi. Dave Brubeck Quartet`in ilk basçıları Ron Crotty, Bob Bates ve Bob`un ağabeyi Norman Bates; davulcuları ise Lloyd Davis ve Joe Dodge`tu. 1956 yılında Brubeck davul sandalyesine Marian McPartland`la birlikte çalan Joe Morello`yu oturttu ve Morello`nun mevcudiyetiyle ufukta gözüken ritmik deneyler mümkün hale geldi. 1958`de ABD Dışişleri Bakanlığı sponsorluğundaki Avrupa ve Asya turnesi için gruba dahil olan basçı Eugene Wright`ın 1959`da sürekli eleman olarak katılmasıyla birlikte "klasik" Quartet`in personeli tamamlanmış oldu.

"Soğukkanlı bir Marslı yeryüzüne inse ve müziğimizin durumunu kontrol etmek istese, 4/4`lük ölçünün dışında bir örnek bulabilmek için belki 10.000 adet caz plağı dinlemesi gerekir." Dave Brubeck`in milyonluk satış rakamına ulaşan ilk caz plağı olan ve platin plak ödülü alan "Time Out" albümünde bizi neyin beklediğini plak kapağında Steve Race bu sözlerle anlatır. 1959 yılı yapımı albüm cool ve West Coast jazz`in incelikli bir karışımı olup alışılmışın dışında 9/8, 5/4, 3/4, ve 6/4`lük ölçülere sahip orijinal besteler içermektedir. Albüm aslında Dave Brubeck`in "Klasik" Quartet`iyle çıktığı Avrupa ve Asya`yı kapsayan turnede keşfettiği değişik müzikal stiller üzerine yaptığı deneysel bir çalışmadır -ki örneğin albümdeki parçalardan "Blue Rondo à la Turk"e ilham veren, grup Türkiye`deyken Brubeck`in sokak müzisyenlerinden dinlediği 9/8`lik ölçüdeki geleneksel bir Türk halk şarkısı olmuştur - ve Columbia Records tüm hevesine karşın plağı piyasaya sürme konusunda tereddüt etmiştir. "Time Out"un hit parçası olan 5/4`lük ölçüdeki "Take Five"la ilgili bestecisi Paul Desmond`un esprili görüşünü daha önceki Paul Desmond yazımıza almıştık. Desmond bir başka röportajında da parçayla ilgili olarak, "Take Five`ın bir hit olması beklenmiyordu, asıl amaçlanan sıkı bir Joe Morello davul solosuydu" şeklinde görüş belirtmiştir. 1997 yılında Legacy Records tarafından CD formatı için remaster edilen Time Out albümü, 2005 yılında da Kongre Kütüphanesi tarafından the National Recording Registry`ye dahil edilen 50 albümden biri olmuştur.

Dave Brubeck Quartet`in en büyük ticari başarısı olan "Time Out"un hikayesi kısaca böyle. Grup benzer yaklaşımı daha sonraki birkaç albümünde de kullandı, ki bunlar arasında Time Further Out: Miro Reflections (1961), 5/4, 6/4, ve 9/8, ilaveten ilk olarak 7/4; Countdown: Time in Outer Space (dedicated to John Glenn) (1962), 11/4 ve yine 7/4; Time Changes (1963),  3/4, 10/4 ve 13/4; ve Time In (1966) öncelikle sayılması gerekenlerdir. Bu sonuncusu dışında diğer albümlerin ortak bir özelliği de kapaklarında çağdaş sanatçıların resimlerini kullanmalarıydı: Time Out`ta S. Neil Fujita, Time Further Out`ta Joan Miró, Time in Outer Space`te Franz Kline ve Time Changes`te Sam Francis. Kariyeri boyunca cazı klasik müzik formlarına entegre etme yolunda deneyler yapan Brubeck, 1959 yılında ağabeyi Howard`ın "Dialogues for Jazz Combo and Orchestra" adlı eserini Leonard Bernstein yönetimindeki New York Filarmoni Orkestrası`yla birlikte seslendirdi ve kaydetti. 1960 yılında Amerikan Bale Tiyatrosu için "Points on Jazz" adlı eseri besteledi. Yine orkestra ve caz topluluğu için yazdığı "Elementals" ilk kez 1962 yılında seslendirildi ve daha sonra koreograf Lar Lubovitch tarafından bir dans parçasına adapte edildi. Eşi Lola`yla birlikte yazdığı, caz tarihini kutlarken aynı zamanda ırk ayrımını da kınayan "The Real Ambassadors" adlı müzikal tiyatro eseri Louis Armstrong, Carmen McRae ve Lambert, Hendricks Ross`un da katkılarıyla 1962 Monterey Caz Festivali`nde sahnelendi ve büyük alkış aldı. 1960`ların başlarında, kariyerinin zirvesindeyken Brubeck Quartet yılda 4 albüm çıkarmaktaydı. "College" ve "Time" serilerinin dışında Brubeck grubun turneleri esnasında dinlediği lokal müziklerden esinlenerek yaptığı bestelerden oluşan 4 plak daha yaptı: Jazz Impressions of the USA (1956, Morello`nun grupla ilk albümü), Jazz Impressions of Eurasia (1958), Jazz Impressions of Japan (1964) ve Jazz Impressions of New York (1964). Daha az tanınan bu albümler grubun stüdyo çalışmalarının mükemmel örnekleri olup  "Summer Song", "Brandenburg Gate", "Koto Song" ve "Theme From Mr. Broadway" gibi Brubeck standartlarını da içermekteydiler. Grubun Columbia adına kaydettiği son albüm, Cole Porter bestelerini içeren Anything Goes (1966) oldu ve birkaç konser kaydından sonra "The Last Time We Saw Paris" (1967) ile "Klasik" Quartet ömrünü tamamladı. Grup dağıldıktan sonra Brubeck zamanını daha ziyade ruhani inançlarına dayanan uzun eserler bestelemeye vakfetti. Bunlardan "The Light in the Wilderness" caz topluluğu ve orkestra için yazılmış bir oratoryoydu ve ilk kez 1968 yılında seslendirildi; 1969 yılında prömiyeri yapılan "The Gates of Justice" İncil`den pasajlarla Martin Luther King`in yazılarını birleştiriyordu; "Upon This Rock" ise Papa John Paul II`nin 1987 yılında San Francisco`ya yaptığı ziyaret için yazılmıştı. Daha geleneksel bir caz formatında performanslarını da sürdüren sanatçı 1968 yılında basta Jack Six, davulda Alan Dawson ve bariton saksofonda Gerry Mulligan`dan oluşan yeni bir grup kurdu.

1970`lerde oğulları Darius (klavye), Chris (bas ve trombon) ve Dan (davul)`den oluşan Two Generations of Brubeck topluluğuyla turnelere çıkıp caz, rock ve blues karışımı bir müzik icra etti. 1976 yılındaysa eski "Klasik" Quartet üyelerini 25. yıldönümü turnesi için biraraya getirdi, ancak bu reunion Paul Desmond`un 1977 yılındaki ölümüyle kısa ömürlü oldu. Dave Brubeck`in 1980`lerde oluşturduğu Quartet klarnette Bill Smith, elektrik basta oğlu Chris ve davulda Randy Jones`u içeriyordu. Bu grupla  1987 yılında Sovyetler Birliği turnesine çıktı ve basçı Eugene Wright`la birlikte 1988`deki Reagan-Gorbachev zirvesinde sahne aldı. Johnson yönetimi esnasında Ürdün Kralı Hüseyin onuruna verilen yemekten başlayarak muhtelif defalar Beyaz Saray`da performanslar sergiledi ve 4 adet ABD başkanının (Kennedy, Johnson, Reagan, ve Clinton) huzurunda çaldı. 1994 yılında Bill Clinton tarafından National Medal of the Arts ile ödüllendirildi; 2009 yılındaysa Barack Obama`nın elinden Kennedy Center Onur Ödülü`nü aldı. Brubeck`in kariyeri boyunca elde ettiği diğer sayısız ödül ve onurdan bazılarını hatırlatalım: Hollywood Wall of Fame`de bir yıldız, Grammy Yaşam Boyu Başarı ödülü, 5 ayrı ülkedeki farklı üniversitelerden onursal ünvanlar, 2008 yılında ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice`ın elinden aldığı "Benjamin Franklin Award for Public Diplomacy" ödülü, 5 Temmuz 2010`da Uluslararası Montreal Caz Festivali`nde aldığı Miles Davis Ödülü. 2010 yılında 90. doğum yıldönümü anısına Bruce Ricker ve Clint Eastwood tarafından Dave Brubeck: In His Own Sweet Way adında bir belgesel hazırlandı. Bir piyano solo albümü olan son çalışması "Indian Summer"ı 2007 yılında yayınlayan Dave Brubeck`in dolu dolu geçen 91 yıllık ömrünün ardından The Daily Telegraph gazetesinin müzik yazarı Ivan Hewett şöyle yazdı: "Brubeck`in bazı caz müzisyenleri gibi trajik bir yaşam reklamı olmadı. Ne uyuşturucu ne de içki kullandı. Sahip olduğu şey inatçılıkla birleşen sonsuz bir meraktı. Oratoryolar, müzikaller, konçertolar ve yüzlerce caz bestesinden oluşan inanılmaz bir eser listesi vardı. Cazın bu sessiz adamı gerçek bir mucizeydi." Biz de bu mucizeyi saygıyla selamlıyoruz.

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 06 Aralık 2012, Perşembe

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN